कक्षा ८, सामाजिक अध्यन एकाइ ५, हाम्रो विगत को प्रश्न र उत्तरहरु

हाम्रो विगत 

१. नेपाल शब्दको उत्पत्ति

अति छोटो उत्तर आउने प्रश्न

(क) प्राचीनकालमा 'नेपाल मण्डल' भन्नाले कुन क्षेत्रलाई चिनाउँथ्यो ?

उत्तर: काठमाडौँ उपत्यका।

(ख) प्राचीनकालमा काठमाडौँ उपत्यकालाई के नामको जलाशयले ढाकेको थियो ?

उत्तर: नागदाह।

(ग) तिब्बती भाषामा 'नेपाल' शब्दको अर्थ खुलाउनुहोस्।

उत्तर: उपत्यकाको देश।

(घ) लिम्बू भाषामा 'नेपाल' शब्दको अर्थ उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: पवित्र स्थान।

---

छोटो उत्तर आउने प्रश्न

(क) 'नेपाल मण्डल' अर्थात् काठमाडौँ उपत्यका कसरी मानव बसोबासका लागि योग्य बन्यो ? पौराणिक आधारलाई समेटी एक छोटो कथाको रचना गर्नुहोस्।

उत्तर: पौराणिक कथाअनुसार, काठमाडौँ उपत्यका ‘नागदाह’ नामको ठूलो तालले ढाकिएको थियो। महर्षि मनञ्जुश्रीले चोभारको पहाड काटेर पानी बाहिर निकालेपछि उपत्यका खेतीयोग्य र बसोबास योग्य बन्यो।

(ख) 'नेपाल' शब्दको उत्पत्तिका सम्बन्धमा कुनै तीन भाषागत आधार प्रस्तुत गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. संस्कृत — ‘निप’ (पानी) र ‘अल’ (अल्प) बाट पानीयुक्त स्थान।

2. तिब्बती — ‘ने’ (देश) र ‘पाल’ (पालना गर्ने) बाट बनेको।

3. नेवारी — ‘नेप’ किसानलाई जनाउने शब्द।

(ग) 'नेपाल' शब्दको उत्पत्तिका सम्बन्धमा तपाइँलाई कुन भाषागत आधार सत्य जस्तो लाग्यो ? कारण दिएर विचार व्यक्त गर्नुहोस्।

उत्तर: मलाई तिब्बती भाषाको आधार सत्य लाग्छ, किनकि यसले भौगोलिक रूपमा नेपाल उपत्यकाको विशेषतालाई प्रस्ट पार्छ।

(घ) नेपालको भूमि प्राचीनकालदेखि नै पवित्र थियो ? यस भनाइलाई कुनै तीन आधारमा प्रमाणित गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. धेरै पवित्र तीर्थस्थलहरूको उपस्थिती।

2. पौराणिक ग्रन्थमा नेपालको उल्लेख।

3. ऐतिहासिक धार्मिक स्मारकहरूको अस्तित्व।

(इ) स्वयंभूनाथ उत्पत्तिका सम्बन्धमा एक अनुच्छेदको जानकारीमूलक पाठ्यसामग्री तयार पार्नुहोस्।

उत्तर: पौराणिक कथाअनुसार, नागदाहको पानी घटेपछि उपत्यकामा कमल फुलेको थियो। त्यस कमलको स्थानमा स्वयंभूनाथ निर्माण भयो, जुन बौद्ध धर्मको महत्वपूर्ण तीर्थस्थल हो।

---

लामो उत्तर आउने प्रश्न

(क) 'नेपाल' शब्दको उत्पत्तिका सम्बन्धमा कुनै पाँच भाषागत आधार प्रस्तुत गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. संस्कृत — ‘निप’ (पानी) + ‘अल’ (अल्प) बाट पानीयुक्त स्थान।

2. तिब्बती — ‘ने’ (देश) + ‘पाल’ (पालना गर्ने) बाट उपत्यकाको देश।

3. नेवारी — ‘नेप’ अर्थात् किसानको देश।

4. लिम्बू — पवित्र स्थान।

5. किराँती — सुरक्षित स्थान।

२. नेपालको प्राचीन इतिहास

अति छोटो उत्तर आउने प्रश्न

(क) प्राचीनकालको काठमाडौँ उपत्यकामा शासन गर्ने पहिलो गोपालवंशी राजाको नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर: भुक्तमान।

(ख) 'गोपाल' र 'महिषपाल' शब्दको अर्थ लेख्नुहोस्।

उत्तर:

गोपाल — गाई पालन गर्ने।

महिषपाल — भैंसी पालन गर्ने।

(ग) प्राचीनकालको काठमाडौँ उपत्यकामा शासन गर्ने पहिलो र अन्तिम किराँत राजा को को थिए?

उत्तर:

पहिलो — यलम्बर।

अन्तिम — गस्ति।

(घ) कुन किराँती राजाका पालामा गौतम बुद्ध बोधगयामा ज्ञान प्राप्त गरी नेपाल फर्किएका थिए?

उत्तर: जitedasti।

(ङ) कुन किराँती राजाका पालामा भारतीय सम्राट अशोकले लुम्बिनीको भ्रमण गरेका थिए?

उत्तर: स्तुङ्गको।

(च) के नाम गरेका व्यक्तिले लिच्छवि शासनको जग बसाएका थिए?

उत्तर: सुपुष्पदेव।

---

छोटो उत्तर आउने प्रश्न

(क) 'काठमाडौँ उपत्यकामा गोपाल वंशको प्रवेश' शीर्षकमा एक छोटो कथा तयार पार्नुहोस्।

उत्तर: पौराणिक कथाअनुसार, गाई पालन गर्ने गोपाल वंश दक्षिण भारतबाट काठमाडौँ उपत्यकामा आए। उनीहरूले खेतीयोग्य भूमिमा बस्ती बसाए र भुक्तमान पहिलो राजा बने।

(ख) काठमाडौँ उपत्यकामा शासन गर्ने महिषपाल वंशका बारेमा छोटो जानकारी दिनुहोस्।

उत्तर: गोपाल वंशपछि भैंसी पालन गर्ने महिषपाल वंशको शासन सुरु भयो। महिषपाल वंशका ३ राजा थिए र उनीहरूको शासनकाल लगभग ५२ वर्षको थियो।

(ग) 'प्राचीन काठमाडौँ उपत्यकामा किराँती शासन' शीर्षकमा एक छोटो अनुच्छेद तयार पार्नुहोस्।

उत्तर: किराँत वंशका २९ राजाहरूले करिब १२२५ वर्षसम्म काठमाडौँ उपत्यकामा शासन गरे। यलम्बर पहिलो राजा थिए र गस्ति अन्तिम राजा थिए। उनीहरूको पालामा व्यापार, कृषि र संस्कृति विकास भए।

(घ) 'नेपालमा लिच्छवि शासन' शीर्षकमा दुई पात्रबीच हुने संवादको नमुना तयार पार्नुहोस्।

उत्तर:

राम: लिच्छवि वंशको पहिलो राजा को थिए?

श्याम: सुपुष्पदेव।

राम: लिच्छवि शासनको विशेषता के थियो?

श्याम: कला, संस्कृति र प्रशासनको उत्कृष्ट विकास।

अब ३. प्राचीनकालको सामाजिक, आर्थिक तथा राजनीतिक अवस्था प्रश्नसहित उत्तर 

---

३. प्राचीनकालको सामाजिक, आर्थिक तथा राजनीतिक अवस्था

अति छोटो उत्तर आउने प्रश्न

(क) प्राचीनकालमा नेपालबाट विदेशी बजारमा निर्यात हुने कुनै दुई वस्तुको नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर: मुस्को र जडीबुटी।

(ख) प्राचीनकालमा कर (Tax) उठाउने अड्डालाई के नामले चिनिथ्यो?

उत्तर: महसुल अड्डा।

(ग) प्राचीनकालमा गठित निम्न २ अड्डाले गर्ने कार्य उल्लेख गर्नुहोस्:

(i) शुल्ली: भन्सार शुल्क उठाउने।

(ii) माप्चोक: जमिनको नापजाँच गर्ने।

(घ) लिच्छविकालमा गठित 'गोष्ठी' को कुनै एक उद्देश्य लेख्नुहोस्।

उत्तर: सार्वजनिक कार्यको निर्णय गर्नु।

(ङ) लिच्छविकालमा प्रचलित 'गोष्ठी' लाई हाल के नामले चिन्न सकिन्छ?

उत्तर: नगरपालिका वा गाउँपालिका।

---

छोटो उत्तर आउने प्रश्न

(क) प्राचीनकालीन काठमाडौँ उपत्यकाको सामाजिक तथा सांस्कृतिक अवस्थाका बारेमा सङ्क्षिप्त रूपले जानकारी दिनुहोस्।

उत्तर: प्राचीनकालमा काठमाडौँ उपत्यकामा हिन्दू र बौद्ध धर्मको प्रचलन थियो। मानिसहरू मन्दिर, स्तूप निर्माण गर्थे र पर्व–उत्सवमा सहभागी हुन्थे। जातिगत विभाजन पनि विद्यमान थियो।

(ख) 'प्राचीन नेपाल उपत्यकाको आर्थिक अवस्था' शीर्षकमा एक अनुच्छेद तयार पार्नुहोस्।

उत्तर: प्राचीन नेपाल उपत्यकाको अर्थतन्त्र कृषि, पशुपालन र व्यापारमा आधारित थियो। यहाँबाट मुस्को, जडीबुटी, हस्तकला वस्तुहरू विदेश निर्यात हुन्थे। व्यापार भारत, तिब्बत र चीनसँग हुन्थ्यो।

(ग) प्राचीन नेपाल उपत्यकाको राजनीतिक अवस्थाबारे छोटो जानकारी दिनुहोस्।

उत्तर: प्राचीन नेपालमा वंशानुगत राजतन्त्र थियो। गोपाल, महिषपाल, किराँत र लिच्छवि वंशले शासन गरेका थिए। लिच्छवि कालमा प्रशासनिक संरचना व्यवस्थित थियो।

(घ) नेपालको इतिहासमा लिच्छविकाललाई किन 'स्वर्ण युग' भनिन्छ? कारण दिएर छोटो उत्तर तयार पार्नुहोस्।

उत्तर: लिच्छविकालमा कला, संस्कृति, मन्दिर निर्माण, प्रशासन र आर्थिक विकास उत्कर्षमा पुगेका थिए, त्यसैले यसलाई 'स्वर्ण युग' भनिन्छ।

अब ४. लोकतान्त्रिक गणतन्त्र प्रश्नसहित उत्तर 

---

४. लोकतान्त्रिक गणतन्त्र

अति छोटो उत्तर आउने प्रश्न

(क) लोकतन्त्र भनेको के हो?

उत्तर: जनताले शासन गर्ने व्यवस्था।

(ख) नेपालमा लोकतान्त्रिक गणतन्त्र दिवस किन मनाइन्छ?

उत्तर: २०६५ साल जेठ १५ गते नेपालमा लोकतान्त्रिक गणतन्त्र घोषणा भएको सम्झनामा।

(ग) नेपाललाई किन लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक राज्य भनिन्छ? एक वाक्यमा कारण लेख्नुहोस्।

उत्तर: किनकि सार्वभौम सत्ता जनतामा रहने र राष्ट्रप्रमुख निर्वाचित हुने व्यवस्था छ।

(घ) तपाईं लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको विकासका निम्ति कस्तो योगदान दिन सक्नुहुन्छ? आफूले दिन सक्ने कुनै एक योगदान उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: निर्वाचनमा जिम्मेवार मतदाता बन्नु।

---

छोटो उत्तर आउने प्रश्न

(क) 'लोकतान्त्रिक व्यवस्थालाई विश्वका अधिकांश देशमा लोकप्रिय मानिन्छ' कारण दिनुहोस्।

उत्तर: लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा जनताको स्वतन्त्रता, समान अधिकार, र स्वतन्त्र निर्वाचन हुने भएकाले यो लोकप्रिय मानिन्छ।

(ख) नेपालमा लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापनाका मुख्य घटनाक्रमलाई बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. २००७ सालको प्रजातान्त्रिक आन्दोलन।

2. २०४६ सालको जनआन्दोलन।

3. २०६२/०६३ सालको दोस्रो जनआन्दोलन।

4. २०६५ साल जेठ १५ गते संविधानसभाबाट गणतन्त्र घोषणा।

(ग) लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको छोटो परिचय दिएर यसका विशेषतालाई बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस्।

उत्तर: लोकतान्त्रिक गणतन्त्र भनेको जनता द्वारा निर्वाचित प्रतिनिधिबाट सञ्चालन हुने शासन व्यवस्था हो।

विशेषता:

सार्वभौम सत्ता जनतामा रहन्छ।

निर्वाचनद्वारा सरकार गठन।

कानूनको शासन।

(घ) लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापनापछिका कुनै तीन उपलब्धिलाई बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. संविधान २०७२ को निर्माण।

2. संघीय शासन प्रणालीको कार्यान्वयन।

3. नागरिक अधिकारको विस्तार।

(ङ) लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको संस्थागत विकास गर्ने उपाय लेख्नुहोस्।

उत्तर:

1. पारदर्शी र निष्पक्ष निर्वाचन।

2. कानूनको पालन।

3. जनचेतना अभिवृद्धि।

---

लामो उत्तर आउने प्रश्न

लोकतान्त्रिक गणतन्त्र भनेको के हो? लोकतान्त्रिक गणतन्त्रका चुनौतीहरू उल्लेख गर्दै यस्ता चुनौतीको निराकरण गर्ने उपायसमेत उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर:

लोकतान्त्रिक गणतन्त्र भनेको सार्वभौम सत्ता जनतामा रहने र निर्वाचित राष्ट्रप्रमुख तथा सरकारद्वारा सञ्चालन हुने शासन व्यवस्था हो।

चुनौतीहरू:

राजनीतिक अस्थिरता।

भ्रष्ट्राचार।

कानूनको कमजोर कार्यान्वयन।

उपायहरू:

राजनीतिक दलबीच आपसी सहकार्य।

पारदर्शी प्रशासन र भ्रष्टाचार नियन्त्रण।

नागरिक शिक्षा र चेतना विस्तार।

अब ५. हाम्रा वीर सहिदहरू प्रश्नसहित उत्तर 

---

५. हाम्रा वीर सहिदहरू

अति छोटो उत्तर आउने प्रश्न

(क) एक वाक्यमा 'सहिद' को परिभाषा व्यक्त गर्नुहोस्।

उत्तर: राष्ट्र, स्वतन्त्रता वा जनअधिकारका लागि ज्यान अर्पण गर्ने व्यक्ति सहिद हो।

(ख) नेपालको पहिलो सहिद कसलाई मानिन्छ?

उत्तर: लखन थापा।

(ग) नेपालको पहिलो राजनीतिक दलको नाम र स्थापना मिति उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर:

(i) दलको नाम: नेपाल राष्ट्रिय कांग्रेस।

(ii) स्थापना मिति: २००३ साल।

(घ) नेपालमा प्रत्येक वर्ष कुन महिनाको कति गते 'सहिद दिवस' मनाइन्छ?

उत्तर: माघ १६ गते।

---

छोटो उत्तर आउने प्रश्न

(क) राणा शासनको अन्त्य गरी प्रजातन्त्र स्थापनाका लागि सङ्घर्ष गर्ने क्रममा मारिएका पाँच सहिदको नाम लेखी लखन थापाको योगदानबारे लगभग पाँच वाक्यमा जानकारी दिनुहोस्।

उत्तर:

सहिदहरू: लखन थापा, धर्मभक्त माथेमाको, गङ्गालाल श्रेष्ठ, शुक्रराज शास्त्री, दाशरथ चन्द।

लखन थापाले १९३३ सालमा राणा शासनविरुद्ध विद्रोहको योजना बनाए। उनले जनतालाई स्वतन्त्रताको महत्त्व बुझाए। सेनामा काम गर्ने उनले हतियार संकलनको प्रयास गरे। योजनाको भण्डाफोर भएपछि उनलाई पक्राउ गरियो र मृत्युदण्ड दिइयो। उनको बलिदानले भविष्यका आन्दोलनलाई प्रेरणा दियो।

(ख) सहिद धर्मभक्त माथेमाको योगदानबारे सङ्क्षिप्त रूपमा चर्चा गर्नुहोस्।

उत्तर: धर्मभक्त माथेमाले शारीरिक शिक्षा र जिम्नास्टिकको विकासमा योगदान पुर्‍याए। उनले राणा शासनविरुद्ध स्वतन्त्रताको लागि जनचेतना फैलाए। उनको संघर्षका कारण उनी मृत्युदण्डका भागी भए।

(ग) सहिदबाट हामीले कस्तो प्रेरणा प्राप्त गर्न सक्छौं? 'हाम्रा वीर सहिद' पाठ पढेर आफूले प्राप्त गरेको प्रेरणालाई बुँदागत रूपमा जानकारी दिनुहोस्।

उत्तर:

1. राष्ट्रहितका लागि निडर भएर संघर्ष गर्ने।

2. स्वतन्त्रता र अधिकारका लागि त्याग गर्न सक्ने।

3. अनुशासन र एकतामा रहन सक्ने।

---

लामो उत्तर आउने प्रश्न

सहिदप्रति सम्मान गर्न नागरिक समाज र सरकारले खेल्नुपर्ने तीन-तीनओटा भूमिकालाई तालिका बनाइ सूचीकृत गर्नुहोस्।

नागरिक समाजका भूमिका सरकारका भूमिका

१. सहिदका आदर्शलाई जीवनमा उतार्नु। १. सहिदका परिवारलाई उचित सम्मान र सुविधा दिनु।

२. सहिद स्मारकहरूको संरक्षण गर्नु। २. सहिद स्मरण दिवसलाई भव्य रूपमा मनाउनु।

३. नयाँ पुस्तामा सहिदको त्यागको कथा सुनाउनु। ३. सहिदका नाममा विद्यालय, सडक आदिको नामाकरण गर्नु।

६. युनानी सभ्यता

अति छोटो उत्तर (१ वाक्य)

(क) मानव सभ्यता भनेको के हो ?

उत्तर: मानव सभ्यता भनेको मानिसको ज्ञान, संस्कृति, कला, भाषा र जीवन प्रणालीको समग्र प्रगति हो।

(ख) एक वाक्यमा प्राचीन ग्रिक सभ्यताको परिचय दिनुहोस्।

उत्तर: प्राचीन ग्रिक सभ्यता यूरोपमा विकसित भएको एक प्रसिद्ध सभ्यता हो जुन कला, साहित्य र दर्शनको लागि प्रसिद्ध थियो।

(ग) प्राचीन ग्रिक सभ्यता कुन शताब्दीदेखि कुन शताब्धीसम्म कायम थियो ?

उत्तर: प्राचीन ग्रिक सभ्यता ईसा पूर्व ८औँ शताब्दीदेखि ईसा पूर्व ६औँ शताब्दी सम्म कायम थियो।

(घ) ओलम्पिक खेलको सुरुवात हुनुको मुख्य उद्देश्य लेख्नुहोस्।

उत्तर: शारीरिक स्वास्थ्य सुधार र देवता जुपिटरको पूजा गर्ने उद्देश्यले।

(ङ) ओलम्पिक खेल कहिले र कहाँबाट सुरु भएको हो ?

उत्तर: ओलम्पिक खेल ईसा पूर्व ७७६ मा ओलम्पियामा सुरु भएको हो।

(च) ग्रिसेली महाकवि होमरले लेखेका दुई प्रसिद्ध महाकाव्यको नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर: 'इलियड' र 'ओडिसी'।

(छ) कुनै दुई ग्रिसेली दर्शनिकको नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर: सुकरात र प्लेटो।

(ज) लोकतन्त्र, संसद्, राजनीति, निर्वाचन, नागरिक जस्ता विषयको अभ्यास कहाँबाट सुरु भएको हो ?

उत्तर: प्राचीन युनान (ग्रीस) बाट।

---

छोटो (संक्षिप्त) उत्तर (२–३ वाक्य)

(क) उदाहरणसहित मानव सभ्यताको परिचय दिनुहोस्।

उत्तर: मानव सभ्यता भनेको मानिसले बनाएको ज्ञान, कला र संस्कृति हो। उदाहरणका लागि प्राचीन ग्रिक सभ्यताले कला, साहित्य, र दर्शनमा ठूलो योगदान दिएको छ।

(ख) प्राचीन ग्रिस सभ्यताको प्रशासनिक अर्थात् राजनीतिक अवस्था कस्तो थियो ?

उत्तर: प्राचीन ग्रिसमा शहर-राज्य (polis) प्रणाली अपनाइएको थियो, जहाँ प्रत्येक शहरले आफ्नै शासन व्यवस्था र नागरिकहरूको अधिकार तथा कर्तव्य निर्धारण गर्थ्यो।

(ग) 'आधुनिक युगमा पनि प्राचीन युनानी सभ्यताको प्रभाव परेको देखिन्छ।' यस भनाइलाई कुनै तीन उदाहरणद्वारा पुष्टि गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. आधुनिक लोकतन्त्रको प्रारम्भिक सिद्धान्त ग्रिक नागरिक प्रणालीबाट आएको हो।

2. खेलकुदमा ओलम्पिक खेलको परम्परा अझै कायम छ।

3. कला, वास्तुकला र दर्शनका सिद्धान्त आधुनिक शिक्षामा प्रयोग भइरहेको छ।

---

लामो उत्तर (विस्तृत तालिका)

प्राचीन ग्रिसको साहित्य, कला र दर्शनको सङ्क्षिप्त परिचयः

क्षेत्र सङ्क्षिप्त जानकारी

साहित्य होमरले 'इलियड' र 'ओडिसी' जस्ता महाकाव्य लेखेका थिए। प्राचीन ग्रिक साहित्यले युद्ध, वीरता र मानव जीवनका मूल्यहरू वर्णन गरेको छ।

कला प्राचीन ग्रिसमा मूर्तिकला, मन्दिर निर्माण र चित्रकला प्रसिद्ध थियो। मानव शरीरको proportion र सौन्दर्यलाई महत्व दिइन्थ्यो।

दर्शन सुकरात, प्लेटो, एरिस्टोटल जस्ता दार्शनिकहरूले ज्ञान, जीवन र नैतिकता सम्बन्धी विचार प्रस्तुत गरे। आधुनिक तर्कशास्त्र र दर्शनमा यसको प्रभाव देखिन्छ।

७. रोमको सभ्यता

अति छोटो उत्तर (१ वाक्य)

(क) एक वाक्यमा रोम सभ्यताको परिचय दिनुहोस्।

उत्तर: रोम सभ्यता प्राचीन इटलीमा विकसित भएको एक शक्तिशाली र व्यवस्थित सभ्यता हो।

(ख) रोम राज्य स्थापना गर्ने दुई संस्थापकको नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर: रोमुलस र रेमस।

(ग) अङ्ग्रेजी क्यालेन्डर (पात्रो) का जन्मदाताको नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर: जुलियस क्याजर।

(घ) अङ्ग्रेजी महिना जुलाई र अगस्ट कुन-कुन व्यक्तिका सम्झनामा राखिएको हो ?

उत्तर: जुलाई-जुलियस क्याजर, अगस्ट-अगस्टस सम्राट।

(ङ) कसको शासनकाललाई 'प्राचीन रोमको स्वर्ण युग' भनिन्छ।

उत्तर: अगस्टस सम्राटको शासनकाल।

(च) प्राचीन रोमको समाज दुई वर्गमा विभाजित थियो। ती दुई वर्गहरू कुन कुन हुन्।

उत्तर: पट्रिसियन (धनी/शासक वर्ग) र प्युलबियन (साधारण नागरिक वर्ग)।

---

छोटो (संक्षिप्त) उत्तर (२–३ वाक्य)

(क) 'रोमन सभ्यता' शीर्षकमा एउटा छोटो कथा लेख्नुहोस्।

उत्तर: प्राचीन रोममा मानिसहरूले नगर, सडक, मन्दिर र पुल निर्माण गरे। उनीहरूले प्रशासन, न्याय र सेना व्यवस्थित बनाए। रोम साम्राज्यले कला, वास्तुकला र कानूनमा महत्वपूर्ण योगदान दिएको छ।

(ख) प्राचीन युनानी (ग्रिस र रोम) सभ्यताले मानव जीवनमा पारेको सकारात्मक प्रभावलाई ३ बुँदामा जानकारी गराउनुहोस्।

उत्तर:

1. लोकतन्त्र र नागरिक अधिकारको विकास।

2. वास्तुकला र कला क्षेत्रमा उन्नति।

3. खेलकुद, शिक्षा र दार्शनिक विचारहरूको प्रवर्द्धन।

(ग) प्राचीन रोमन साम्राज्यको राजनीतिक अर्थात् प्रशासनिक अवस्थाका बारेमा छोटो जानकारी दिनुहोस्।

उत्तर: रोममा प्रारम्भमा राजा शासन गर्दथे, पछि गणतन्त्रको स्थापना भयो। सेनाले ठूलो भूमिका खेल्थ्यो र नागरिकहरूले प्रतिनिधि मार्फत संसद् वा सभामा भाग लिन्थे।

---

लामो उत्तर (विस्तृत जानकारी)

प्राचीन रोमको कला, साहित्य र जनजीवन तथा आधुनिक योगदान:

क्षेत्र सङ्क्षिप्त जानकारी

साहित्य रोमका लेखकहरूले ऐतिहासिक र साहित्यिक कृति तयार पारे। भर्जिलले 'एनेइड' जस्तो महाकाव्य लेखेका थिए।

कला मूर्तिकला, चित्रकला, र वास्तुकलामा प्रभावशाली। सार्वजनिक भवन, मन्दिर, पुल र सडकको विकासले वास्तुकलामा योगदान पुर्‍यायो।

जनजीवन नागरिकले कृषि, व्यापार, सेना, राजनीति र शिक्षा क्षेत्रमा सक्रिय भाग लिएका थिए। समाज वर्गीय संरचनामा विभाजित थियो।

आधुनिक योगदान कानून, प्रशासनिक प्रणाली, रोड नेटवर्क, स्थापत्य कला, साहित्य र सार्वजनिक स्वास्थ्य व्यवस्थामा रोमले ठुलो प्रभाव पारेको छ।

८. सिन्धु उपत्यकाको सभ्यता

अति छोटो उत्तर (१ वाक्य)

(क) 'सिन्धु उपत्यकाको सभ्यता' पहिले कुन देशमा थियो र हाल कुन देशमा पर्दछ ?

उत्तर: पहिले पाकिस्तान र भारतमा थियो र अहिले पाकिस्तानको सिन्धु उपत्यका क्षेत्रमा पर्दछ।

(ख) सिन्धु घाँटीको सभ्यतालाई आजभन्दा कति वर्ष पुरानो मानिन्छ ?

उत्तर: लगभग ४५०० वर्ष पुरानो।

(ग) सिन्धु घाँटीको भग्नावशेष पत्ता लगाउने व्यक्ति को हुन् र यो सभ्यता कहिले पत्ता लाग्यो ?

उत्तर: राल्फ फरान्सिस हकिङले १९२०–१९२१ मा पत्ता लगाए।

(घ) सिन्धु उपत्यकाको सभ्यतामा रहेका दुई महत्त्वपूर्ण स्थलको नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर: हडप्पा र मोहेन्जो-दारो।

---

छोटो (संक्षिप्त) उत्तर (२–३ वाक्य)

(क) सिन्धु घाँटीको सामाजिक तथा आर्थिक जनजीवनबाट नेपाली समाजले सिक्नुपर्ने महत्त्वपूर्ण पक्षहरू के के हुन सक्छन् ?

उत्तर: सिन्धु सभ्यताले समाजमा सुव्यवस्थित नगर निर्माण, पानीको व्यवस्थापन र व्यापार प्रणालीको विकास गरेको थियो। नेपाली समाजले योजना, सफाइ र सामूहिक सहयोगबाट यी कुराहरू सिक्न सक्छ।

(ख) 'सिन्धु सभ्यताले आधुनिक मानव समाजको जनजीवनमा पारेको प्रभाव' शीर्षकमा छोटो टिप्पणी तयार पार्नुहोस्।

उत्तर: सिन्धु सभ्यताले नगर आयोजना, जलस्रोत व्यवस्थापन र व्यापारिक प्रविधिमा आधुनिक मानव समाजलाई प्रेरणा दिएको छ।

(ग) प्राचीन सिन्धु उपत्यकाको सभ्यतामा नगरहरूको विकास कसरी भएको थियो ?

उत्तर: नगरहरू योजना अनुसार निर्माण गरिएका थिए, सडक जालो, घरहरू सिमेन्ट र ईंटबाट बनाइएका थिए र जल निकास प्रणाली व्यवस्थित थियो।

(घ) प्राचीन सिन्धु उपत्यकाका मानिसको धार्मिक तथा सांस्कृतिक पक्षका विषयमा समाचारको एक छोटो नमुना तयार पार्नुहोस्।

उत्तर: "हडप्पामा पत्ता लागेका मूर्तिहरूले देखाउँछन् कि सिन्धु सभ्यताका मानिसहरूले पशुपति पूजा, मातृदेवीको पूजा र सांस्कृतिक अनुष्ठानहरू गर्थे।"

---

लामो उत्तर (विस्तृत जानकारी)

सिन्धु उपत्यकाको सामाजिक, आर्थिक तथा धार्मिक जनजीवन:

क्षेत्र सङ्क्षिप्त जानकारी

सामाजिक जीवन मानिसहरू शहरमा व्यवस्थित बसोबास गर्थे, सडक जालो र घरहरूको योजना अनुसार निर्माण। समुदायमा सहयोग र नियमको महत्व थियो।

आर्थिक जीवन कृषि, पशुपालन, माछा पालन र व्यापार प्रमुख स्रोत। मोहर र वस्त्र व्यापारमा सजिलै पहुँच थियो।

धार्मिक जीवन पशु पूजा, मातृदेवी पूजा, विभिन्न देवता र प्राकृतिप्रतिको श्रद्धा। सांस्कृतिक र धार्मिक अनुष्ठानहरू नियमित रूपमा सम्पन्न।

९. पुनर्जागरण

अति छोटो उत्तर (१ वाक्य)

(क) एक वाक्यमा युरोपको पुनर्जागरणलाई परिभाषित गर्नुहोस्।

उत्तर: पुनर्जागरण युरोपमा पुरानो कला, साहित्य र विज्ञानमा नयाँ सोच र विकासको पुनःजागरण हो।

(ख) युरोपको पुनर्जागरण कहिले र कुन देशबाट सुरु भयो ?

उत्तर: १४औँ शताब्दीमा इटलीबाट।

(ग) युरोपमा छैटौंदेखि तेह्रौँ शताब्दीलाई किन 'अन्धकारको युग' भनिन्छ ? एक वाक्यमा कारण लेख्नुहोस्।

उत्तर: यस समयमा विज्ञान, शिक्षा र कला पछाडि परेको र चर्चको प्रभाव अत्यधिक भएको कारण।

(घ) युरोपको पुनर्जागरणमा साहित्यकार दाँतेको योगदानलाई एक वाक्यमा मूल्याङ्कन गर्नुहोस्।

उत्तर: दाँतेले 'डिवाइन कमेडी' लेखेर मानव जीवन र नैतिकतामा नयाँ दृष्टिकोण प्रस्तुत गरे।

(ङ) कलाकार लियोनार्दो दा भिन्चीले बनाएका कुनै दुई विश्वप्रसिद्ध चित्रको नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर: 'मोनालिसा' र 'द लास्ट सपर'।

(घ) अमेरिका र भारत पत्ता लगाउने पहिलो युरोपेली जलयात्रीको नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर: क्रिस्टोफर कोलम्बस।

(ङ) युरोपको पुनर्जागरणले मानव समाजमा ल्याएको कुनै एक सकारात्मक प्रभाव उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: मानव अधिकार र व्यक्तिगत स्वतन्त्रताको विचार प्रवर्द्धन।

---

छोटो (संक्षिप्त) उत्तर (२–३ वाक्य)

(क) 'युरोपको पुनर्जागरण' शीर्षकमा एउटा छोटो कथाको रचना गर्नुहोस्।

उत्तर: १४औँ शताब्दीमा इटलीमा कलाकार, लेखक र वैज्ञानिकहरूले पुरानो ज्ञानलाई पुनर्जीवित गरे। मानिसहरूले कला, साहित्य, विज्ञान र शिक्षा क्षेत्रमा नयाँ सोच लागू गरे। यसले युरोपमा आधुनिक सोच र नवप्रवर्तनको आरम्भ गर्‍यो।

(ख) युरोपको सभ्यता पुनर्जागरण हुनुका कुनै तीन प्रमुख कारण उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. प्राचीन ग्रीस र रोमको ज्ञान पुनःअवलोकन।

2. चर्चको नियन्त्रण घट्दै व्यक्तिगत स्वतन्त्रताको विकास।

3. व्यापार र नगरीय जीवनको विकासले नयाँ सोचलाई उत्प्रेरित गर्‍यो।

(ग) विज्ञान तथा प्रविधिले युरोपको पुनर्जागरण अभियानमा पुऱ्याएको सहयोगलाई कुनै तीन उदाहरणद्वारा जानकारी गराउनुहोस्।

उत्तर:

1. मुद्रण प्रविधिले ज्ञान सजिलै फैलाउन मद्दत गर्‍यो।

2. खगोलशास्त्र र भौतिकशास्त्रले नयाँ अनुसन्धान सम्भावना खोल्यो।

3. चिकित्सा र प्रविधि क्षेत्रमा नयाँ आविष्कारले जीवनस्तर सुधार गर्‍यो।

(घ) युरोपको पुनर्जागरणमा साहित्यकारको योगदानबारे छोटो चर्चा गर्नुहोस्।

उत्तर: दाँते, पेत्रार्का र बोकेकोले साहित्यमा मानव जीवन, नैतिकता र व्यक्तिगत विचारलाई प्रस्तुत गरे। यसले मानिसमा स्वतन्त्र सोच र सिर्जनात्मकता बढायो।

(ङ) युरोपको पुनर्जागरणमा कलाकारले दिएको योगदानबारे तीन बुँदामा जानकारी प्रस्तुत गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. लियोनार्दो दा भिन्चीले चित्रकला र आविष्कारमा नयाँ दृष्टिकोण प्रस्तुत गरे।

2. मिकेलाञ्जेलोले मूर्तिकला र वास्तुकलामा मानव शरीरको सौन्दर्यलाई प्रस्ट बनाए।

3. राफेलले चित्रकला र फ्रेस्कोमा यथार्थवाद र सौन्दर्य मिश्रित गरे।

---

लामो उत्तर (विस्तृत जानकारी)

युरोपको पुनर्जागरण युगले मानव समाजमा पारेका सकारात्मक प्रभावहरू:

प्रभाव सङ्क्षिप्त जानकारी

शिक्षा मानवतावादी शिक्षा र पाठ्यक्रमको विकास, पुराना ज्ञानको पुनःअवलोकन।

कला चित्रकला, मूर्तिकला, वास्तुकलामा यथार्थवाद र सौन्दर्यको प्रवर्द्धन।

साहित्य मानव जीवन, नैतिकता र स्वतन्त्रताको बारेमा नयाँ दृष्टिकोण।

विज्ञान खगोलशास्त्र, भौतिकशास्त्र, चिकित्सा र प्रविधिमा नवीन आविष्कार।

सामाजिक सुधार व्यक्तिगत स्वतन्त्रता, मानव अधिकार र धर्ममा तर्कसहितको दृष्टिकोण विकास।

Class 8 Social Studies – Revision Guide (History / Civilizations)

अध्याय/सभ्यता प्रश्न अति छोटो उत्तर संक्षिप्त उत्तर लामो उत्तर / विवरण

युनानी सभ्यता मानव सभ्यता भनेको के हो ? मानव सभ्यता भनेको मानिसको ज्ञान, संस्कृति, कला, भाषा र जीवन प्रणालीको समग्र प्रगति हो। मानव सभ्यता भनेको मानिसले बनाएको ज्ञान, कला र संस्कृति हो। उदाहरण: प्राचीन ग्रिक सभ्यताले कला, साहित्य, र दर्शनमा योगदान दिएको। —

प्राचीन ग्रिक सभ्यताको परिचय प्राचीन ग्रिक सभ्यता यूरोपमा विकसित भएको एक प्रसिद्ध सभ्यता हो। — —

प्राचीन ग्रिक सभ्यता कहिले कायम भयो ? ई.पू. ८औँ शताब्दी–६औँ शताब्दी — —

ओलम्पिक खेलको उद्देश्य शारीरिक स्वास्थ्य सुधार र देवता पूजा — —

ओलम्पिक खेलको सुरुवात ई.पू. ७७६, ओलम्पिया — —

महाकवि होमरका प्रसिद्ध महाकाव्य इलियड र ओडिसी — —

ग्रिसेली दर्शनिक सुकरात, प्लेटो — —

लोकतन्त्र आदि विषयको अभ्यास प्राचीन युनान (ग्रीस) बाट — —

उदाहरणसहित मानव सभ्यता — मानव सभ्यता: ज्ञान, कला, संस्कृति। उदाहरण: ग्रिक सभ्यता —

प्रशासनिक अवस्था — शहर-राज्य प्रणाली, नागरिक अधिकार र कर्तव्य —

आधुनिक प्रभाव — लोकतन्त्र, ओलम्पिक खेल, कला/दर्शन साहित्य, कला, दर्शन तालिका: साहित्य–इलियड, ओडिसी; कला–मूर्तिकला, मन्दिर; दर्शन–सुकरात, प्लेटो, एरिस्टोटल

| रोमको सभ्यता | रोम सभ्यताको परिचय | रोम सभ्यता प्राचीन इटलीमा विकसित भएको शक्तिशाली सभ्यता हो। | — | — | | | स्थापना गर्ने संस्थापक | रोमुलस, रेमस | — | — | | | क्यालेन्डर जन्मदाता | जुलियस क्याजर | — | — | | | महिना जुलाई/अगस्ट | जुलाई-जुलियस क्याजर, अगस्ट-अगस्टस | — | — | | | स्वर्ण युग | अगस्टसको शासनकाल | — | — | | | समाज वर्ग | पट्रिसियन र प्युलबियन | — | — | | | रोमन सभ्यता कथा | — | नगर, सडक, मन्दिर, सेना र प्रशासनिक व्यवस्था | — | | | युनानी–रोमन सकारात्मक प्रभाव | — | लोकतन्त्र, वास्तुकला, शिक्षा/खेलकुद | — | | | राजनीतिक अवस्था | — | राजा–गणतन्त्र–संसद् प्रणाली | — | | | कला, साहित्य, जनजीवन | — | — | साहित्य: एनेइड; कला: मूर्तिकला, वास्तुकला; जनजीवन: नागरिक सक्रिय; योगदान: कानून, प्रशासन, स्थापत्य कला, साहित्य |

| सिन्धु सभ्यता | स्थल | पहिले–पाकिस्तान/भारत, अहिले–पाकिस्तान | — | — | | | पुरानो | ४५०० वर्ष पुरानो | — | — | | | पत्ता लगाउने व्यक्ति | राल्फ फरान्सिस हकिङ, १९२०–१९२१ | — | — | | | प्रमुख स्थल | हडप्पा, मोहेन्जो-दारो | — | — | | | सामाजिक/आर्थिक शिक्षा | — | सुव्यवस्थित नगर, जल व्यवस्थापन, व्यापार | — | | | आधुनिक प्रभाव | — | नगर आयोजना, जल व्यवस्थापन, व्यापार प्रणाली प्रेरणा | — | | | नगर विकास | — | योजना अनुसार सडक, घर, जल निकास | — | | | धार्मिक/सांस्कृतिक पक्ष | — | पशु पूजा, मातृदेवी, देवता, सांस्कृतिक अनुष्ठान | — | | | सामाजिक/आर्थिक/धार्मिक जीवन | — | — | तालिका: सामाजिक–सहयोग, नियम; आर्थिक–कृषि, व्यापार; धार्मिक–देवता पूजा, सांस्कृतिक अनुष्ठान |

| पुनर्जागरण | परिभाषा | पुरानो कला, साहित्य, विज्ञानमा नयाँ सोच र विकासको पुनःजागरण | — | — | | | सुरु | १४औँ शताब्दी, इटली | — | — | | | अन्धकारको युग कारण | विज्ञान, शिक्षा, कला पछाडि, चर्चको प्रभाव | — | — | | | दाँतेको योगदान | डिवाइन कमेडीले मानव जीवन र नैतिकता प्रस्तुत | — | — | | | लियोनार्दो चित्र | मोनालिसा, द लास्ट सपर | — | — | | | पहिलो युरोपेली जलयात्री | क्रिस्टोफर कोलम्बस | — | — | | | सकारात्मक प्रभाव | मानव अधिकार, व्यक्तिगत स्वतन्त्रता | — | — | | | छोटो कथा | — | इटलीमा कलाकार, लेखक, वैज्ञानिकले पुरानो ज्ञान पुनर्जीवित, शिक्षा/कला/विज्ञानमा नयाँ सोच | — | | | पुनर्जागरण कारण | — | 1. ग्रीस–रोम ज्ञान; 2. चर्चको नियन्त्रण घट्यो; 3. व्यापार र नगरीय जीवन | — | | | विज्ञान/प्रविधि | — | मुद्रण, खगोलशास्त्र, चिकित्सा/प्रविधि | — | | | साहित्यकार योगदान | — | दाँते, पेत्रार्का, बोकेको–मानव जीवन, नैतिकता, स्वतन्त्रता | — | | | कलाकार योगदान | — | 1. लियोनार्दो–चित्र/आविष्कार; 2. मिकेलाञ्जेलो–मूर्तिकला; 3. राफेल–चित्र/फ्रेस्को | — | | | लामो विवरण | — | — | शिक्षा, कला, साहित्य, विज्ञान, सामाजिक सुधार (तालिका अनुसार) |