एकाई ७ हाम्रो विगत कक्षा ९ सामाजिक,उत्तर
५. नेपाल - अंग्रेज युद्धमा वीर-वीराङ्गनाको योगदान
१. धेरै छोटो उत्तर:
(क) नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धमा नालापानी र देउथल किल्लाको नेतृत्व गर्ने दुई बहादुर योद्धाको नाम लेख्नुहोस् ।
· नालापानी किल्ला: बलभद्र कुँवर
· देउथल किल्ला: रणभक्त थापा
(ख) नेपालको इतिहासमा 'नेपालको जिउँदो बाघ' र 'बाघ बुढा' नामले चिनिएका दुई बहादुर योद्धाको नाम लेख्नुहोस् ।
· नेपालको जिउँदो बाघ: भक्ति थापा
· बाघ बुढा: कालु पाण्डे
(ग) ७३ वर्षको उमेरमा पनि नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धको नेतृत्व गर्ने एक महान् योद्धाको नाम लेख्नुहोस् ।
· अमर सिंह थापा
---
२. छोटो उत्तर:
(क) नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धको नालापानी किल्लामा नेपाली महिलाले खेलेको सहासिक र निडर भूमिकालाई विषयवस्तु बनाइ एक बेलायती मित्रलाई लेखिने विद्युतीय पत्र (इमेल) को नमुना तयार पार्नुहोस् ।
From: nepalipride@email.com
To:james.history@email.com
Subject:The Untold Story of Courage at Nalapani
Dear James,
I hope this email finds you well. In our recent discussion about the Anglo-Nepal War, you mentioned the bravery of the soldiers. Today, I want to share a story that is a great source of pride for us – the fearless role of Nepali women during the war, especially at the Battle of Nalapani.
While the brave Balbhadra Kunwar and his men defended the fort against repeated attacks, the women of Nalapani played a crucial role that often goes unnoticed. When the British cut off the water supply to the fort, hoping to force a surrender, it was these courageous women who risked their lives. Under the cover of darkness and amidst enemy fire, they would sneak out of the fort to fetch water from the nearby stream. They not only brought water for the thirsty soldiers but also helped in treating the wounded, making ammunition, and boosting the morale of the defenders with their unwavering spirit. Their actions were not of passive observers but of active, fearless participants in the battle.
Their sacrifice and bravery were so profound that even your own historians and soldiers noted it with respect. They were the backbone of the resistance, proving that courage knows no gender. I believe this is a powerful chapter in the history of warfare that deserves to be more widely known.
I look forward to hearing your thoughts on this.
Best regards,
[Your Name]
(ख) नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धमा ज्येष्ठ नागरिक भक्ति र बलभद्र कुँवरले खेलेको भूमिकालाई दुई छोटा अनुच्छेदद्वारा जानकारी दिनुहोस् ।
भक्ति थापा:
वृद्ध ज्येष्ठ नागरिक भक्तिथापा नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धका एक अत्यन्तै वीर योद्धा हुन्। उनले देउथल किल्लाको रक्षाको लागि भएको युद्धमा अग्रणी भूमिका खेलेका थिए। करिब ७४ वर्षको उमेरमा पनि उनको साहस र शक्ति अद्भुत थियो। अङ्ग्रेजी सेनासँगको अन्तिम घमासान युद्धमा, उनले आफ्नो तरवारले धेरै शत्रु सैनिकहरू मारेका थिए। युद्धभूमिमा नै वीरगति प्राप्त गर्दा उनको शरीर शत्रुको लाशको ढुङ्गामा अडिएको थियो। उनको अदम्य साहसले गर्दा अङ्ग्रेज सेनापतिले पनि उनलाई 'नेपालको जिउँदो बाघ' (The Living Tiger of Nepal) भनेर सम्मान गरेका थिए।
बलभद्र कुँवर:
बलभद्र कुँवर नालापानीकिल्लाको रक्षक थिए, जसको वीरताको कथा इतिहासमा स्वर्णिम अक्षरमा लेखिएको छ। अङ्ग्रेजी सेनाले उनको किल्ला घेराउ गरेपनि, उनले आफ्नो सीमित सैन्यशक्ति लिएर लामो समयसम्म डटेर मोर्चा लिए। उनी र उनका साथीहरूले शत्रुको भर्खरै आधुनिक हतियार र गोलाबारुदलाई चियो पार्दै आफ्नो परम्परागत हतियारले जबर्जस्त प्रतिरोध गरे। पानीको स्रोत काटिएपछि पनि उनले आत्मसमर्पण गर्नु भन्दा युद्ध गर्दै किल्ला छोड्ने निडर निर्णय गरे। उनको वीरताले अङ्ग्रेजलाई पनि प्रभाव पार्यो र उनीहरूले नालापानीमा उनको वीरताको स्मारक पनि बनाए।
---
३. लामो उत्तर:
'नेपाल अङ्ग्रेज युद्धमा वीर-वीराङ्गना नेपालीको भूमिका' शीर्षकको विषयवस्तुलाई संवादद्वारा जानकारी दिनुहोस् ।
पात्रहरू:
· सागर: (एक जिज्ञासु विद्यार्थी)
· बुढाबा: (सागरको हजुरबुबा, इतिहासप्रति रुचि भएका)
(सागर आफ्नो इतिहासको गृहकार्य गर्दैछ र बुढाबाको कोठामा पस्छ)
सागर: बुढाबा, म नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धको बारेमा पढ्दैछु। तर पुस्तकमा सामान्य जानकारी मात्र छ। त्यो युद्धमा हाम्रा वीरहरूले वास्तवमा कस्तो भूमिका खेलेका थिए?
बुढाबा: ओहो! सागर, तिम्रो प्रश्नले मेरो मनमा त्यो समयका साहसी योद्धाहरूको सम्झना ताजा गरिदियो। त्यो युद्ध केवल सेनाको होइन, सम्पूर्ण नेपाली जनताको थियो। तिमीलाई के थाहा छ, नालापानीको किल्लामा बलभद्र कुँवरले आफूभन्दा धेरै बढी सैन्यशक्ति भएका अङ्ग्रेजसँग कसरी लडेका थिए?
सागर: होइन त, पुस्तकमा उनको नाम मात्र छ। कृपया विस्तारै भन्नुहोस्।
बुढाबा: बलभद्र कुँवर त अद्भुत वीर थिए। उनले आफ्नो सानो समूह लिएर अङ्ग्रेजको विशाल सेनालाई ठूलो असर पुर्याए। अङ्ग्रेजले किल्लाको पानीको स्रोत समेत काटिदिएपछि पनि उनले हतियार बिसाएनन्। उनी र उनका साथीहरूले शत्रुमाथि अन्तिम आक्रमण गर्दै किल्ला छोडेर गए, आत्मसमर्पण गरेनन्। अङ्ग्रेजहरू आफैं उनको बहादुरीको कदर गर्थे।
सागर: अचम्म लाग्छ! तर बुढाबा, के केवल पुरुषहरूले मात्र लडेका थिए?
बुढाबा: अहो, मायालाग्दो प्रश्न सोध्यौ। युद्धमा हाम्रा वीराङ्गनाहरूको भूमिका पनि कम थिएन। नालापानीमा नै, जब पुरुषहरू युद्धमा व्यस्त थिए, महिलाहरूले पानी भर्न जाने, घाइतेहरूको हेरचाह गर्ने र यहाँसम्म कि युद्धक्षेत्रमा पनि सहयोग पुर्याउने काम गर्थे। उनीहरू पनि त्यस्तै निडर थिए।
सागर: तर, के कुनै वृद्धहरूले पनि लडाइँमा भाग लिएका थिए?
बुढाबा: लिएका थिए त! भक्ति थापा भन्ने एक जना बुढा बाजे थिए, जो करिब ७४ वर्षका थिए। उनले देउथल किल्लाको रक्षा गर्दै शत्रुसँग लडेर वीरगति प्राप्त गरे। उनको साहस देखेर अङ्ग्रेज सेनापतिले उनलाई "नेपालको जिउँदो बाघ" भनेर सम्बोधन गरेका थिए। अर्को वीर, अमर सिंह थापा, जो ७३ वर्षको उमेरमा पश्चिमाञ्चलको कमाण्डर थिए, उनले पनि अङ्ग्रेजलाई कडा टक्कर दिए।
सागर: यी कथाहरू सुनेपछि मलाई गर्व लागिरहेको छ, बुढाबा। तर यी सबैको अन्त्यमा के भयो?
बुढाबा: हामीले युद्ध गुमायौं, सागर। सुगौली सन्धिबाट हामीले ठूलो भू-भाग गुमायौं। तर, हाम्रा वीर योद्धाहरूले आफ्नो रगतले लेखेको त्यो इतिहास हामी सधैंसम्झन्छौं। उनीहरूको बलिदान र वीरताले नै अङ्ग्रेजहरूलाई सोच्न बाध्य पार्यो कि नेपालीलाई कहिल्यै हच्काउन सकिदैन। आजसम्म पनि हामी गोर्खालीहरूको बहादुरीको कथा संसारभर गाइन्छ।
सागर: धन्यवाद, बुढाबा। अब म बुझेँ कि हाम्रो इतिहास केवल तिथि र घटनाहरू होइन, तर त्यसमा जीवनको साँचो रगत बगेको छ। म आफू पनि त्यस्तै साहसी बन्न चाहन्छु।
बुढाबा: यही हो, नाति। हाम्रो इतिहासबाट नै प्रेरणा लिनुपर्छ। जाओ र आफ्नो काममा त्यही वीरताको भावना लैजाओ
===============================
६. राणा शासनको उदय र पतन
१. अति सङ्क्षिप्त उत्तर:
(क) जङ्गबहादुरलाई राणाशासनको संस्थापक मान्नुपर्ने कारणलाई एक वाक्यमा व्यक्त गर्नुहोस् ।
· जङ्गबहादुरले कोत पर्व (१८४६) गरी आफ्नो सबै प्रतिद्वन्द्वीहरूलाई समाप्त गरेर प्रधानमन्त्रीको पदलाई हस्तान्तरण नहुने गरी आफ्नो वंशको लागि विरासत बनाएका कारण उनलाई राणा शासनको संस्थापक मानिन्छ।
(ख) कोतपर्वमा तपाईं कसलाई र किन सबैभन्दा बढी दोषी ठान्नुहुन्छ ? एक वाक्यमा आफ्नो धारणा व्यक्त गर्नुहोस् ।
· म राजा राजेन्द्रलाई सबैभन्दा बढी दोषी ठान्छु किनभने उनले आफ्ना दरबारीहरूबीचको कलह र ईर्ष्यालाई नियन्त्रण गर्न नसकेर यस्तो नरसंहारको मार्ग प्रशस्त गरेका थिए।
(ग) भण्डारखाल पर्वको मुख्य उद्देश्यलाई एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।
· भण्डारखाल पर्वको मुख्य उद्देश्य जङ्गबहादुर राणाका विरोधीहरू र उनलाई हटाउने षडयन्त्रकारीहरूलाई सम्पूर्ण रूपमा सफाई गर्नु थियो।
(घ) अलौ पर्वको मुख्य उद्देश्य के थियो ? आफ्नो बुझाइलाई एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।
· अलौ पर्वको मुख्य उद्देश्य जङ्गबहादुरका दाजु जंगबहादुरसँगै सत्ता साझा गर्न चाहने राणा उदयवीर र उनका समर्थकहरूलाई मारेर पूर्ण रूपमा एकछत्र सत्ता कायम गर्नु थियो।
---
२. सङ्क्षिप्त उत्तर:
(क) नेपालमा राणा शासनको उदय हुनुका कारणलाई तालिका बनाइ सूचीवद्ध गर्नुहोस् ।
क्रम सङ्ख्या राणा शासनको उदयको कारणहरू
१. दरबारी कलह र अन्तर्कलह: शाह वंशका राजाहरू कमजोर भएपछि दरबारमा विभिन्न समूहहरूबीच सत्ताको लागि षडयन्त्र र हत्या चलिरहेको थियो।
२. जङ्गबहादुरको महत्वाकांक्षा र कूटनीति: जङ्गबहादुर राणा एक महत्वाकांक्षी, कुशल र निर्मम व्यक्तित्वका धनी थिए, जसले आफ्नो चालबाजी र सैन्य शक्तिको प्रयोग गरी सत्ता कब्जा गरे।
३. कोत पर्व (१८४६): यस नरसंहारमा जङ्गबहादुरले आफ्ना सबै प्रमुख प्रतिद्वन्द्वीहरूलाई एकैदिनमा सफाई गरेर आफ्नो सत्ताको बाटो सजिलो बनाए।
४. ब्रिटिसको समर्थन: जङ्गबहादुरले बेलायतीहरूसँग राम्रो सम्बन्ध कायम गरेका थिए, जसले गर्दा उनीहरूले राणा शासनलाई मान्यता दिए र आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेप गरेनन्।
५. सैन्य शक्तिको केन्द्रीकरण: जङ्गबहादुरले सेनामाथि आफ्नो नियन्त्रण मजबूत गरेर आफ्नो शासनलाई सुरक्षित बनाए।
(ख) नेपालमा राणा शासनको पतन हुनुका कुनै ४ कारणका बारेमा सङ्क्षिप्त रूपले जानकारी दिनुहोस् ।
· जनअसन्तुष्टि: राणाहरूको विलासितापूर्ण जीवनशैली र जनतामाथि गरिएको अत्याचार, करको बोझ र भेदभावले गर्दा देशभरि जनतामा राणा विरुद्धको रोष बढ्दै गयो।
· भारतको स्वतन्त्रता र राजनीतिक जागरण: भारतबाट स्वतन्त्रता संग्रामको प्रभाव नेपालमा पनि पर्यो। भारतमा बसेका नेपाली विद्यार्थी र राजनीतिक कार्यकर्ताहरूले लोकतन्त्र र स्वतन्त्रताको विचार नेपालमा फैलाए।
· प्रजा परिषद्को स्थापना र आन्दोलन: वि.सं. १९९३ मा स्थापना भएको प्रजा परिषद्ले राणा शासन विरुद्ध संगठित आवाज उठाउन सुरु गर्यो। यस संगठनले गरेको साहसिक कार्य र त्यसको लागि भएको बलिदानले जनचेतनालाई झक्झकाएको थियो।
· राजा त्रिभुवनको भूमिका: राजा त्रिभुवनले आफैंले पनि राणाहरूको कठपुतली बनिरहन असन्तुष्ट थिए। उनले प्रजा परिषद्लगायत विपक्षी शक्तिहरूसँग गोप्य रूपमा सहयोग गरेर राणा शासनको अन्त्यमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेले।
(ग) राणा शासनका विरुद्ध के कस्ता गतिविधि सञ्चालन भए ? कुनै ४ गतिविधिका बारेमा सङ्क्षिप्त रूपले जानकारी दिनुहोस् ।
· प्रजा परिषद्को स्थापना र गतिविधि: यसले गोप्य रूपमा सदस्यता विस्तार गर्यो, पर्चा बाँड्यो र राणा शासनको विरुद्धमा जनचेतना अभियान चलायो। उनीहरूले 'ऐन' (संविधान) र 'प्रजातन्त्र' को माग गरे।
· साहित्य र पत्रपत्रिकाको प्रकाशन: धर्मानन्द कोइरालाले 'सुधा सागर' जस्ता पत्रिका तथा लेखकहरूले आफ्ना रचनाहरूमार्फत राणा शासनको आलोचना गरेर जनमत तयार पार्न खोजे।
· भारतमा विद्यार्थी आन्दोलन: भारतमा अध्ययनरत नेपाली विद्यार्थीहरूले 'अखिल भारतीय नेपाल राष्ट्रिय कांग्रेस' जस्ता संगठन बनाए र राणा विरोधी आन्दोलनलाई संगठित र अन्तर्राष्ट्रिय बनाए।
· ३००७ सालको क्रान्ति: प्रजा परिषद्को नेतृत्वमा भएको यो क्रान्तिको प्रयास असफल भए तर यसले गर्दा दरबार भित्र र बाहिर दुवैतर्फबाट राणा शासन विरुद्धको संघर्ष तीव्र बन्यो र अन्ततः वि.सं. २००७ सालको क्रान्तिको मार्ग प्रशस्त भयो।
---
सामुहिक क्रियाकलाप (Group Activities)
राणा प्रधानमन्त्रीहरूको सूची (वंशानुक्रम)
क्रम नाम शासन अवधि (वि.सं.) विशेष टिप्पणी
१. जङ्ग बहादुर राणा १९०३ - १९१३ राणा शासनको संस्थापक
२. रणोद्वीप सिंह राणा १९१३ - १९१४ जङ्ग बहादुरको छोरा
३. बीर शमशेर राणा १९१४ - १९२१ जङ्ग बहादुरको भतिजा; "सुधारक" को रूपमा चिनिन्छ
४. देव शमशेर राणा १९२१ (११० दिन) "प्रजाहितैषी"; पहिलो नेपाली समाचारपत्र 'गोरखापत्र' सुरु गरे
५. चन्द्र शमशेर राणा १९२१ - १९६७ सती प्रथा उन्मूलन गरे; कुटनीतिज्ञ
६. भीम शमशेर राणा १९६७ - १९६९ चन्द्र शमशेरको कान्छो भाइ
७. जुद्ध शमशेर राणा १९६९ - २००२ भीम शमशेरको भतिजा
८. पद्म शमशेर राणा २००२ - २००५ जुद्ध शमशेरको छोरा; 'नेपालको संविधान' (Interim Constitution) दिए
९. मोहन शमशेर राणा २००५ - २००८ अन्तिम राणा प्रधानमन्त्री; २००७ सालको क्रान्तिपछि सत्ता
त्यागे।
==============================
७.राणा शासनको प्रभाव
१. अति सङ्क्षिप्त उत्तर:
(क) चन्द्र शमशेरका कुनै दुई सामाजिक सुधार उल्लेख गर्नुहोस् ।
· सती प्रथाको उन्मूलन: उनले वि.सं. १९७७ मा नेपालबाट सती प्रथालाई कानूनी रूपमा प्रतिबन्ध लगाएका थिए।
· दास प्रथाको उन्मूलन: उनले वि.सं. १९८१ मा दास प्रथालाई पनि कानून बनाएर समाप्त गरेका थिए।
(ख) राणाकालमा जुद्ध शमशेरले पुऱ्याएको योगदानलाई एक वाक्यमा मूल्याङ्कन गर्नुहोस् ।
· जुद्ध शमशेरले देशभरि धेरै स्कूल, कलेज, अस्पताल र सार्वजनिक भवनहरूको निर्माण गरेर शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण विकास कार्य गरेका थिए।
---
२. सङ्क्षिप्त उत्तर:
(क) राणा शासन पतन हुनुका कारणको सूची तयार पार्नुहोस् ।
· आन्तरिक कारणहरू:
1. जनअसन्तुष्टि: राणाहरूको विलासितापूर्ण जीवन, जनतामाथि अत्याचार, भारी कर तथा भेदभावपूर्ण नीति।
2. आर्थिक शोषण: देशको सम्पत्ति राणा परिवारले मात्र भोगचलन गरेको।
3. शिक्षाको अभाव: सामान्य जनतालाई शिक्षा पहुँच नदिई अज्ञानतामा राखिएको।
4. राजनीतिक दमन: कुनै पनि प्रकारको राजनीतिक स्वतन्त्रता र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतालाई कुचलेको।
· बाह्य कारणहरू:
1. भारतको स्वतन्त्रता र जागरण: भारतबाट स्वतन्त्रता आन्दोलन र लोकतान्त्रिक विचारको प्रभाव।
2. प्रजा परिषद्को भूमिका: राणा विरोधी पहिलो संगठित राजनीतिक संस्था बनेर आन्दोलन नेतृत्व गरेको।
3. नेपाली विद्यार्थीहरूको भूमिका: भारतमा रहेका नेपाली विद्यार्थीहरूले राणा विरोधी आन्दोलनलाई संगठित र अन्तर्राष्ट्रिय बनाएका थिए।
4. राजा त्रिभुवनको सहयोग: राजा त्रिभुवनले लोकतन्त्र समर्थकहरूलाई गोप्य रूपमा सहयोग गरेका थिए।
(ख) राणाकालीन प्रधानमन्त्री जङ्गबहादुरका पालामा भएका सकारात्मक कार्यको सूची तयार पार्नुहोस् ।
· मुलुकी ऐन (Civil Code): नेपालको पहिलो लिखित कानून, मुलुकी ऐन १९१० बनाएर कानूनी प्रणालीलाई संहिताबद्ध गरे।
· दरबार हाइस्कूलको स्थापना: नेपालमा आधुनिक शिक्षाको सुरुवात गरेर दरबार हाइस्कूल (वि.सं. १९१०) स्थापना गरे।
· कुटनीतिक सफलता: उनले बेलायत र फ्रान्ससँग कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गरेर नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय मानचित्रमा ल्याए।
· सामाजिक सुधार: बाल विवाह र बहुविवाह जस्ता केही सामाजिक कुरीतिहरूमा रोकथामको प्रयास गरे।
(ग) राणाकालीन प्रधानमन्त्री चन्द्र शमशेरका पालामा भएका सकारात्मक कार्यको सूची तयार पार्नुहोस् ।
· सती प्रथाको उन्मूलन: वि.सं. १९७७ मा सती प्रथालाई कानून बनाएर सम्पूर्ण रूपमा प्रतिबन्ध लगाए।
· दास प्रथाको उन्मूलन: वि.सं. १९८१ मा दास प्रथालाई पनि कानूनी रूपमा उन्मूलन गरे।
· त्रिचन्द्र कलेजको स्थापना: नेपालको पहिलो कलेज, त्रिचन्द्र कलेज (वि.सं. १९१८) को स्थापना गरेर उच्च शिक्षाको मार्ग प्रशस्त गरे।
· बालिका शिक्षाको सुरुवात: पहिलो पटक नेपालमा बालिकाहरूको लागि स्कूल (दुरबार हाइस्कूल भित्र) खोलेर महिला शिक्षाको सुरुवात गरे।
(घ) राणाकालीन प्रधानमन्त्री पद्म शमशेरका पालामा नेपालमा भएका आर्थिक सुधारको बारेमा जानकारी दिनुहोस् ।
· नेपाल राष्ट्र बैंकको स्थापना: उनले वि.सं. २००१ मा नेपाल राष्ट्र बैंकको स्थापना गरेर देशमा आधुनिक बैंकिंग प्रणालीको शुरुवात गरे।
· प्रथम Five-Year Plan को तयारी: नेपालको पहिलो पंचवर्षीय योजनाको तयारी गरेका थिए, तथापि यो कार्यान्वयनमा आउन सकेन।
· निजी क्षेत्रलाई प्रोत्साहन: उद्योगधन्दा र व्यापारलाई प्रोत्साहन दिनका लागि नीतिगत सुधारको प्रयास गरे।
· शहरी विकास: काठमाडौँ उपत्यकामा सडक विस्तार र सफाइ जस्ता आधारभूत संरचनाको विकासमा केही पहल गरे।
(ङ) तालिका बनाएर राणा शासनकालमा भएका ४-४ ओटा सकारात्मक र नकारात्मक प्रभावका बुँदालाई सूचीबद्ध गर्नुहोस् ।
क्रम सङ्ख्या सकारात्मक प्रभावहरू (योगदानहरू) नकारात्मक प्रभावहरू (कमजोरीहरू)
१. आधुनिक शिक्षाको सुरुवात: दरबार हाइस्कूल, त्रिचन्द्र कलेज जस्ता शैक्षिक संस्थाहरू स्थापना भए। शिक्षामा भेदभाव: शिक्षा साधारण जनताको लागि प्रतिबन्धित थियो र केवल राणा र धनी परिवारहरूसम्म सीमित थियो।
२. सामाजिक सुधार: चन्द्र शमशेरले सती प्रथा र दास प्रथाको उन्मूलन गरे। आर्थिक शोषण: देशको सम्पूर्ण आर्थिक संसाधन राणा परिवारले भोगचलन गरे र जनतामाथि भारी कर लगाइएको थियो।
३. आधुनिक कानून प्रणाली: जङ्ग बहादुरले मुलुकी ऐन लागू गरेर कानूनी प्रणालीलाई संहिताबद्ध गरे। राजनीतिक दमन: कुनै पनि प्रकारको राजनीतिक दल, अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता वा मानव अधिकारको अस्तित्व थिएन।
४. आधारभूत संरचनाको विकास: धेरै दरबार, सडक, पुल, राणिवास, अस्पताल आदि निर्माण भए। विलासिता र भ्रष्टाचार: राणाहरूको अत्यधिक विलासितापूर्ण जीवनशैली र देशको अर्थव्यवस्थामाथि पारेको नकारात्मक प्रभाव।
==========================================
एकाई ७ हाम्रो विगत कक्षा ९ सामाजिक
१.एतिहासिक स्रोत
अभ्यास (Exercise)
अति सङ्क्षिप्त (धेरै छोटो) उत्तर आउने प्रश्न:
(क) 'तमसुक' र 'सवाई' शब्दको अर्थलाई एक-एक वाक्यमा प्रस्ट्याउनुहोस् ।
(ख) 'ड्यासफु' कसरी इतिहास अध्ययन गर्ने स्रोत बनेको छ ? आफ्नो विचारलाई एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।
(ग) कस्तो अवसरमा खाँडो जगाउने मन्त्रको प्रयोग गरिन्छ ? आफ्नो खोजमूलक उत्तरलाई एक वाक्यमा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
२. सङ्क्षिप्त (छोटो) उत्तर आउने प्रश्न:
(क) इतिहास अध्ययन गर्न लिखित, मौखिक र ठोस वस्तुका स्रोतलाई तालिका बनाइ बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस् ।
(ख) तपाईंले आजसम्म फेला पार्नुभएको ऐतिहासिक अध्ययनका स्रोतलाई बुँदागत रूपमा सूचीबद्ध गर्नुहोस् ।
(ग) 'ऐतिहासिक वस्तुको महत्त्व र संरक्षणका उपाय' का विषयमा स्थानीय पालिका प्रमुखलाई लेखिने एक सुझावपत्रको नमुना तयार पार्नुहोस् ।
इ.पू. (इसापूर्व) को अर्थ:
अङ्ग्रेजी क्यालेन्डरमा ईसा मसिहको जन्मलाई मध्य बिन्दु मानिन्छ । ईसाको जन्मभन्दा अगाडिको समयलाई इ.पू. (Before Christ-BC) भनिन्छ । यो मिति क्रमशः घट्दै आउँछ । जब ईसाको जन्म हुन्छ, तब इस्वी सम्वत् (Anno Domini-AD) सुरु हुन्छ। ईसाको जन्मदेखि यताको मिति सन् (AD) को रूपमा बढ्दै आएको देखिन्छ ।
===============================
२.कपिलवस्तुको शाक्यवङ्सिए इतिहास
अभ्यास (Exercise)
१. अति सङ्क्षिप्त (धेरै छोटो) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) 'कपिलवस्तु' नामकरणको ऐतिहासिक पृष्ठभूमिलाई एक वाक्यमा उल्लेख गर्नुहोस्। (ख) कपिलवस्तुमा शाक्य वंशको राज्य स्थापना भएपछि त्यहाँको पहिलो राजा (संस्थापक राजा बन्ने अवसर कसले प्राप्त गरे ?
(ग) राजा ओक्काकलाई शाक्य वंशका पहिलो पुर्खा मानिन्छ भने गौतम बुद्धको नाम कतिओ वंशको सूचीमा परेको देखिन्छ ?
(घ) कसको ध्वंसात्मक प्रतिशोधका कारणले गर्दा सुन्दर कपिलवस्तु राज्य ध्वस्त हुन पुग्यो ? (ङ) यदि तपाईं कोशल राज्यका राजकुमार विरुद्धको ठाउँमा हुनुहुन्थ्यो भने आफूमाथि भएको अपमानलाई कसरी समाधान गर्नुहुन्थ्यो ? आफ्नो शान्तिपूर्ण निर्णयलाई एक वाक्यमा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्न:
(क) वंशावलीको अर्थ खुलाएर आफ्नो वंशावलीको अध्ययन गर्नुपर्ने मुख्य कारण लेख्नुहोस्। (ख) 'नेपालमा शाक्य वंशको उदय र विस्तार' शीर्षकमा एक छोटो कथाको रचना गर्नुहोस्।
==============================
३.पृथ्वीनारायण शाह र नेपाल एकीकरण
अभ्यास (Exercise)
१. अति सङ्क्षिप्त (धेरै छोटो) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) नेपाल एकीकरण अभियानमा चन्द्रप्रभावतीको योगदानलाई एक वाक्यमा मूल्याङ्कन ।
गर्नुहोस् ।
(ख) नुवाकोटको पहिलो युद्धमा गोरखालीको हार हुनुको कुनै एक कारण लेख्नुहोस् । (ग) नुवाकोटको विजयबाट गोरखालीलाई भएको कुनै एक उपलब्धि उल्लेख गर्नुहोस् । (घ) कीर्तिपुरको पहिलो आक्रमणमा गोरखालीले बेहोर्नु परेको सैनिक क्षतिको विवरणलाई एक वाक्यमा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
२. सङ्क्षिप्त (छोटो) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) 'पृथ्वीनारायण शाहको नेपाल एकीकरण अभियान तत्कालीन समयको ठुलो आवश्यकता थियो ।' उक्त भनाइलाई आफ्नो तर्कद्वारा प्रमाणित गर्नुहोस् । अथवा (नेपाल एकीकरणको आवश्यकतामाथि प्रकाश पार्नुहोस्।)
(ख) पृथ्वीनारायण शाहको एकीकरण अभियानले पारेको सकारात्मक प्रभावलाई चार बुँदामा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
(ग) पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरणपूर्व कस्तो रणनीति अपनाएका थिए ? कुनै चार उदाहरणलाई बुँदागत रूपमा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
३. लामो उत्तर आउने प्रश्न:
पृथ्वीनारायण शाहको विजय अभियानमा घटेका कुनै ७ ओटा घटनालाई सङ्क्षिप्त रूपले समयतालिका बनाइ जानकारी दिनुहोस्।
सिर्जनात्मक क्रियाकलाप (Creative Activities)
तलका कुरालाई ध्यान दिएर पृथ्वीनारायण शाहको एकीकरण अभियानमा घटेका कुनै सात घटना र मिति देखाउने समयरेखा तयार गर्नुहोस्ः
एउटा र अर्को घटनाका बिचमा थोरै वर्षको मात्र अन्तर भएमा ५/५ वर्षको फरक पारी समयरेखा तयार गर्न सकिन्छ ।
यसका लागि प्रत्येक लामो line का बिचमा ४ ओटा छोटा धर्का तान्नुपर्छ ।
लामा-छोटा सबै line ले वर्षको प्रतिनिधित्व गरेका हुन्छन्।
* यस्तो समयरेखामा महिना तथा गते देखाउन सम्भव हुँदैन ।
* सबै line हरू तान्नका लागि पेन्सिलको प्रयोग गरिन्छ भने लेख्नका लागि Ink-pen को प्रयोग गर्नुपर्छ ।
=अभ्यास (Exercise)
१. अति सङ्क्षिप्त (धेरै छोटो) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) नेपाल एकीकरण अभियानमा चन्द्रप्रभावतीको योगदानलाई एक वाक्यमा मूल्याङ्कन ।
गर्नुहोस् ।
(ख) नुवाकोटको पहिलो युद्धमा गोरखालीको हार हुनुको कुनै एक कारण लेख्नुहोस् । (ग) नुवाकोटको विजयबाट गोरखालीलाई भएको कुनै एक उपलब्धि उल्लेख गर्नुहोस् । (घ) कीर्तिपुरको पहिलो आक्रमणमा गोरखालीले बेहोर्नु परेको सैनिक क्षतिको विवरणलाई एक वाक्यमा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
२. सङ्क्षिप्त (छोटो) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) 'पृथ्वीनारायण शाहको नेपाल एकीकरण अभियान तत्कालीन समयको ठुलो आवश्यकता थियो ।' उक्त भनाइलाई आफ्नो तर्कद्वारा प्रमाणित गर्नुहोस् । अथवा (नेपाल एकीकरणको आवश्यकतामाथि प्रकाश पार्नुहोस्।)
(ख) पृथ्वीनारायण शाहको एकीकरण अभियानले पारेको सकारात्मक प्रभावलाई चार बुँदामा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
(ग) पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरणपूर्व कस्तो रणनीति अपनाएका थिए ? कुनै चार उदाहरणलाई बुँदागत रूपमा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
३. लामो उत्तर आउने प्रश्न:
पृथ्वीनारायण शाहको विजय अभियानमा घटेका कुनै ७ ओटा घटनालाई सङ्क्षिप्त रूपले समयतालिका बनाइ जानकारी दिनुहोस्।
सिर्जनात्मक क्रियाकलाप (Creative Activities)
तलका कुरालाई ध्यान दिएर पृथ्वीनारायण शाहको एकीकरण अभियानमा घटेका कुनै सात घटना र मिति देखाउने समयरेखा तयार गर्नुहोस्ः
एउटा र अर्को घटनाका बिचमा थोरै वर्षको मात्र अन्तर भएमा ५/५ वर्षको फरक पारी समयरेखा तयार गर्न सकिन्छ ।
यसका लागि प्रत्येक लामो line का बिचमा ४ ओटा छोटा धर्का तान्नुपर्छ ।
लामा-छोटा सबै line ले वर्षको प्रतिनिधित्व गरेका हुन्छन्।
* यस्तो समयरेखामा महिना तथा गते देखाउन सम्भव हुँदैन ।
* सबै line हरू तान्नका लागि पेन्सिलको प्रयोग गरिन्छ भने लेख्नका लागि Ink-pen को प्रयोग गर्नुपर्छ ।===============================
४.नेपाल अंग्रेज़ युद्ध : कारण र परिणाम
१.अभ्यास (Exercise)
अति सङ्क्षिप्त (धेरै छोटो) उत्तर आउने प्रश्न:
(क) 'इस्टइन्डिया कम्पनी' को आर्थिक उद्देश्य आफ्नो व्यापार विस्तार गर्नु थियो भने राजनीतिक
उद्देश्य के थियो ? एक वाक्यमा विचार व्यक्त गर्नुहोस् ।
(ख) युद्धको घोषणा गर्ने निहुँलाई तत्कालीन कारण भनिन्छ । नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धको तत्कालीन कारणलाई एक वाक्यमा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
(ग) सुगौली सन्धिमा नेपाल र अङ्ग्रेजको नेतृत्व गरी हस्ताक्षर गर्ने व्यक्तिको नाम
सुगौली सन्धिमा हस्ताक्षर गर्ने व्यक्तिः
(i) नेपालका तर्फबाट:
(ii) अङ्ग्रेजका तर्फबाट:
२. सङ्क्षिप्त (छोटो) उत्तर आउने प्रश्नः
लेख्नुहोस् ।
(क) नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धका कुनै चार प्रमुख कारणका बारेमा सङ्क्षिप्त रूपले जानकारी दिनुहोस्। (ख) 'अङ्ग्रेजहरू युद्धको धर्म विपरीत गतिविधिमा उत्रिएका कारणले गर्दा नेपालले युद्ध रोक्नु परेको हो ।' यो भनाइलाई उचित प्रमाण दिएर पुष्टि गर्नुहोस् ।
(ग) 'सुगौली सन्धिको परिणाम नेपालको पक्षमा थिएन।' यस भनाइलाई आवश्यक कारणसहित पुष्टि गर्नुहोस् ।
३. लामो उत्तर आउने प्रश्न :
नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धका कारण र परिणामका विषयमा विवेचनात्मक उत्तर तयार पार्नुहोस् ।
===============================
५.नेपाल - अंग्रेज़ युद्धमा वीर-वीराङ्गनाको योगदान
अभ्यास
१.धेरै छोटो उत्तर आउने प्रश्न:
(क) नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धमा नालापानी र देउथल किल्लाको नेतृत्व गर्ने दुई बहादुर योद्धाको नाम लेख्नुहोस् ।
(ख) नेपालको इतिहासमा 'नेपालको जिउँदो बाघ र 'बाघ बुढा' नामले चिनिएका दुई बहादुर योद्धाको नाम लेख्नुहोस् ।
(ग) ७३ वर्षको उमेरमा पनि नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धको नेतृत्व गर्ने एक महान् योद्धाको नाम लेख्नुहोस् ।
२.छोटो उत्तर आउने प्रश्न:
(क) नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धको नालापानी किल्लामा नेपाली महिलाले खेलेको सहासिक र निडर भूमिकालाई विषयवस्तु बनाइ एक बेलायती मित्रलाई लेखिने विद्युतीय पत्र (इमेल) को नमुना
तयार पार्नुहोस् ।
(ख) नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धमा ज्येष्ठ नागरिक भक्ति र बलभद्र कुँवरले खेलेको भूमिकालाई दुई छोटा अनुच्छेदद्वारा जानकारी दिनुहोस् ।
३.लामो उत्तर आउने प्रश्न:
'नेपाल अङ्ग्रेज युद्धमा वीर-वीराङ्गना नेपालीको भूमिका' शीर्षकको विषयवस्तुलाई संवादद्वारा जानकारी
दिनुहोस् ।
===============================
६.राणा शासनको उदय र पतन
१.अभ्यास (Exercise)
अति सङ्क्षिप्त (धेरै छोटो) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) जङ्गबहादुरलाई राणाशासनको संस्थापक मान्नुपर्ने कारणलाई एक वाक्यमा व्यक्त
गर्नुहोस् ।
(ख) कोतपर्वमा तपाईं कसलाई र किन सबैभन्दा बढी दोषी ठान्नुहुन्छ ? एक वाक्यमा आफ्नो धारणा व्यक्त गर्नुहोस् ।
(ग) भण्डारखाल पर्वको मुख्य उद्देश्यलाई एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।
(घ) अलौ पर्वको मुख्य उद्देश्य के थियो ? आफ्नो बुझाइलाई एक वाक्यमा लेख्नुहोस् । २. सङ्क्षिप्त (छोटो) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) नेपालमा राणा शासनको उदय हुनुका कारणलाई तालिका बनाइ सूचीवद्ध गर्नुहोस् ।
(ख) नेपालमा राणा शासनको पतन हुनुका कुनै ४ कारणका बारेमा सङ्क्षिप्त रूपले जानकारी दिनुहोस् ।
(ग) राणा शासनका विरुद्ध के कस्ता गतिविधि सञ्चालन भए ? कुनै ४ गतिविधिका बारेमा सङ्क्षिप्त रूपले जानकारी दिनुहोस् ।
सामुहिक क्रियाकलाप (Group Activities)
इन्टरनेटको उपयोग गर्नुहोस् । जङ्गबहादुर, रणोद्वीपलगायत क्रमशः ९ जना राणा प्रधानमन्त्रीको नाम पत्ता लगाइ तस्बिरमुनि लेख्नुहोस्ः
==============================
७. राणा शासनको प्रभाव
१.अभ्यास (Exercise)
अति सङ्क्षिप्त (धेरै छोटो) उत्तर आउने प्रश्न:
(क) चन्द्र शमशेरका कुनै दुई सामाजिक सुधार उल्लेख गर्नुहोस् ।
(ख) राणाकालमा जुद्ध शमशेरले पुऱ्याएको योगदानलाई एक वाक्यमा मूल्याङ्कन गर्नुहोस् ।
२. सङ्क्षिप्त (छोटो) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) राणा शासन पतन हुनुका कारणको सूची तयार पार्नुहोस् ।
(ख) राणाकालीन प्रधानमन्त्री जङ्गबहादुरका पालामा भएका सकारात्मक कार्यको सूची तयार पार्नुहोस् ।
(ग) राणाकालीन प्रधानमन्त्री चन्द्र शमशेरका पालामा भएका सकारात्मक कार्यको सूची तयार पार्नुहोस् ।
(घ) राणाकालीन प्रधानमन्त्री पद्म शमशेरका पालामा नेपालमा भएका आर्थिक सुधारको बारेमा जानकारी दिनुहोस् ।
(ङ) तालिका बनाएर राणा शासनकालमा भएका ४-४ ओटा सकारात्मक र नकारात्मक प्रभावका बुँदालाई सूचीबद्ध गर्नुहोस् ।
प्रश्नहरु :
(Origin of "Nepal"word)-1
अति छिटो उत्तर आउने प्रश्न
अभ्यास (Exercise)
(क) प्राचीनकालमा 'नेपाल मण्डल' भन्नाले कुन क्षेत्रलाई चिनाउँथ्यो ? (ख) प्राचीनकालमा काठमाडौँ उपत्यकालाई के नामको जलाशयले ढाकेको थियो ? (ग) तिब्बती भाषामा 'नेपाल' शब्दको अर्थ खुलाउनुहोस् ।
(घ) लिम्बू भाषामा 'नेपाल' शब्दको अर्थ उल्लेख गर्नुहोस् ।
छोटो उत्तर आउने प्रश्न :
(क) 'नेपाल मण्डल' अर्थात् काठमाडौँ उपत्यका कसरी मानव बसोबासका लागि योग्य बन्यो ? पौराणिक आधारलाई समेटी एक छोटो कथाको रचना गर्नुहोस् ।
(ख) 'नेपाल' शब्दको उत्पत्तिका सम्बन्धमा कुनै तीन भाषागत आधार प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
(ग) 'नेपाल' शब्दको उत्पत्तिका सम्बन्धमा तपाईंलाई कुन भाषागत आधार सत्य जस्तो लाग्यो ? कारण दिएर विचार व्यक्त गर्नुहोस् ।
(घ) नेपालको भूमि प्राचीनकालदेखि नै पवित्र थियो ? यस भनाइलाई कुनै तीन आधारमा प्रमाणित गर्नुहोस् ।
(ङ) स्वयंभूनाथ उत्पत्तिका सम्बन्धमा एक अनुच्छेदको जानकारीमूलक पाठ्यसामग्री तयार
पार्नुहोस् ।
लामो उत्तर आउने प्रश्नः
(क) 'नेपाल' शब्दको उत्पत्तिका सम्बन्धमा कुनै पाँच भाषागत आधार प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
(Ancient History of nepal)-2
छोटो उत्तर आउने प्रश्न :
अभ्यास (Exercise)
(क) प्राचीनकालको काठमाडौँ उपत्यकामा शासन गर्ने पहिलो गोपालवंशी राजाको नाम
लेख्नुहोस् ।
(ख) 'गोपाल' र 'महिषपाल' शब्दको अर्थ लेख्नुहोस् ।
(ग) प्राचीनकालको काठमाडौं उपत्यकामा शासन गर्ने पहिलो र अन्तिम किराँत राजा को को
थिए ?
किराँतकालीन राजाः (अ) पहिलो :
(आ) अन्तिम :
(घ) कुन किराँती राजाका पालामा गौतम बुद्ध बोधगयामा ज्ञान प्राप्त गरी नेपाल फर्किएका
थिए ?
(ङ) कुन किराँती राजाका पालामा भारतीय सम्राट अशोकले लुम्बिनीको भ्रमण गरेका थिए ? (च) के नाम गरेका व्यक्तिले लिच्छवि शासनको जग बसाएका थिए ?
छोटो उत्तर आउने प्रश्न :
(क) 'काठमाडौँ उपत्यकामा गोपाल वंशको प्रवेश' शीर्षकमा एक छोटो कथा तयार पार्नुहोस्। (ख) काठमाडौँ उपत्यकामा शासन गर्ने महिषपाल वंशका बारेमा छोटो जानकारी दिनुहोस् ।
(ग) 'प्राचीन काठमाडौं उपत्यकामा किराँती शासन' शीर्षकमा एक छोटो अनुच्छेद तयार पार्नुहोस् ।
(घ) 'नेपालमा लिच्छवि शासन' शीर्षकमा दुई पात्रबिच हुने संवादको नमुना तयार पार्नुहोस् ।
(Socio-economic and political Condition of Ancient Nepal)-3
अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त उत्तर आउने प्रश्नः
अशुवर्मा
क्रमश:
(क) प्राचीनकालमा नेपालबाट विदेशी बजारमा निर्यात हुने कुनै दुई वस्तुको नाम लेख्नुहोस्।
(ख) प्राचीनकालमा कर (Tax) उठाउने अड्डालाई के नामले चिनिथ्यो ?
(ग) प्राचीनकालमा गठित निम्न २ अड्डाले गर्ने कार्य उल्लेख गर्नुहोस्
(i) शुल्ली :
(ii) माप्चोक :
(घ) लिच्छविकालमा गठित 'गोष्ठी' को कुनै एक उद्देश्य लेख्नुहोस्।
(ङ) लिच्छविकालमा प्रचलित 'गोष्ठी' लाई हाल के नामले चिन्न सकिन्छ ?
छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) प्राचीनकालीन काठमाडौँ उपत्यकाको सामाजिक तथा सांस्कृतिक अवस्थाका बारेमा
सङ्क्षिप्त रूपले जानकारी दिनुहोस्।
(ख) 'प्राचीन नेपाल उपत्यकाको आर्थिक अवस्था' शीर्षकमा एक अनुच्छेद तयार पार्नुहोस्। (ग) प्राचीन नेपाल उपत्यकाको राजनीति अवस्थाबारे छोटो जानकारी दिनुहोस्।
(घ) नेपालको इतिहासमा लिच्छविकाललाई किन 'स्वर्ण युग' भनिन्छ ? कारण दिएर छोटो उत्तर तयार पार्नुहोस्।
नोट: विद्यार्थी भाइबहिनीहरू । प्राचीनकालको आर्थिक / सामाजिक / प्रशासनिक शासन व्यवस्था सम्बन्धी प्रश्न सोधियो भने किराँतकाल र लिच्छविकालको विषयवस्तु मिलाएर उत्तर तयार गर्नुपर्ने छ।
(Democratic Republic)- 4
अभ्यास (Exercise)
अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्न:
(क) लोकतन्त्र भनेको के हो ?
(ख) नेपालमा लोकतान्त्रिक गणतन्त्र दिवस किन मनाइन्छ ?
(ग)
नेपाललाई किन लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक राज्य भनिन्छ ? एक वाक्यमा कारण लेख्नुहोस् । (घ) तपाईं लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको विकासका निम्ति कस्तो योगदान दिन सक्नुहुन्छ ? आफूले
(ङ)
दिनसक्ने कुनै एक योगदान उल्लेख गर्नुहोस् ।
लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको संरक्षण गर्ने विषयमा तयार गरिने कुनै एक चेतनामूलक नारालाई प्लेकार्डमा प्रदर्शन गर्नुहोस् ।
(च) तलको जस्तै तालिका तयार पारी नेपालमा यी दिवसहरू प्रत्येक वर्षको कुन महिना र कति
गते मनाइन्छ ? जानकारी दिनुहोस् ।
राष्ट्रिय दिवस मनाउने मिति :
प्रजातन्त्र दिवस,
लोकतन्त्र दिवस,
गणतन्त्र दिवस,
२. छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) 'लोकतान्त्रिक व्यवस्थालाई विश्वका अधिकांश देशमा लोकप्रिय मानिन्छ' कारण दिनुहोस् । (ख) नेपालमा लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापनाका मुख्य घटनाक्रमलाई बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस् ।
(ग) लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको छोटो परिचय दिएर यसका विशेषतालाई बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस् ।
(घ) लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापनापछिका कुनै तीन उपलब्धिलाई बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस् ।
(ङ) लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको संस्थागत विकास गर्ने उपाय लेख्नुहोस् ।
३.लामो उत्तर आउने प्रश्नः
लोकतान्त्रिक गणतन्त्र भनेको के हो ? लोकतान्त्रिक गणतन्त्रका चुनौतीहरू उल्लेख गर्दै यस्ता चुनौतीको निराकरण गर्ने उपायसमेत उल्लेख गर्नुहोस् ।
(Our Martyrs)-5
अति सङ्क्षिप्त उत्तर आउने प्रश्न:
(क) एक वाक्पमा 'सहिद' को परिभाषा व्यक्त गर्नुहोस् ।
(ख) नेपालको पहिलो सहिद कसलाई मानिन्छ ।
(ग) नेपालको पहिलो राजनीतिक दलको नाम र स्थापना मिति उल्लेख गर्नुहोस् ।
नेपालको पहिलो:
(i) राजनीतिक दलको नामः
(ii) स्थापना मिति:
(घ) नेपालमा प्रत्येक वर्ष कुन महिनाको कति गते 'सहिद दिवस' मनाइन्छ ?
छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) राणा शासनको अन्त्य गरी प्रजातन्त्र स्थापनाका लागि सङ्घर्ष गर्ने क्रममा मारिएका पाँच सहिदको नाम लेखी लखन थापाको योगदानबारे लगभग पाँच वाक्यमा जानकारी दिनुहोस्।
(ख) सहिद धर्मभक्त माथेमाको योगदानबारे सङ्क्षिप्त रूपमा चर्चा गर्नुहोस् ।
(ग) सहिदबाट हामीले कस्तो प्रेरणा प्राप्त गर्न सक्छौं ? 'हाम्रा वीर सहिद' पाठ पढेर आफूले प्राप्त गरेको प्रेरणालाई बुँदागत रूपमा जानकारी दिनुहोस् ।
३. लामो उत्तर आउने प्रश्न
(क) सहिदप्रति सम्मान गर्न नागरिक समाज र सरकारले खेल्नुपर्ने तीन-तीनओटा भूमिकालाई तालिका बनाइ सूचीकृत गर्नुहोस् ।
(Greek civilization)-6
अति छोटो उत्तर आउने प्रश्न :
(क) मानव सभ्यता भनेको के हो ?
(ख) एक वाक्यमा प्राचीन ग्रिक सभ्यताको परिचय दिनुहोस् ।
(ग) प्राचीन ग्रिक सभ्यता कुन शताब्दीदेखि कुन शताब्धीसम्म कायम थियो ?
(घ) ओलम्पिक खेलको सुरुवात हुनुको मुख्य उद्देश्य लेख्नुहोस् ।
(ङ) ओलम्पिक खेल कहिले र कहाँबाट सुरु भएको हो
(च) ग्रिसेली महाकवि होमरले लेखेका दुई प्रसिद्ध महाकाव्यको नाम लेख्नुहोस्।
(छ) कुनै दुई ग्रिसेली दर्शनिकको नाम लेख्नुहोस् ।
(ज) लोकतन्त्र, संसद्, राजनीति, निर्वाचन, नागरिक जस्ता विषयको अभ्यास कहाँबाट सुरु भएको हो छोटो उत्तर आउने प्रश्न :
(क) उदाहरणसहित मानव सभ्यताको परिचय दिनुहोस् ।
(ख) प्राचीन ग्रिस सभ्यताको प्रशासनिक अर्थात् राजनीतिक अवस्था कस्तो थियो ? छोटकरीमा
जानकारी दिनुहोस् ।
(ग) 'आधुनिक युगमा पनि प्राचीन युनानी सभ्यताको प्रभाव परेको देखिन्छ।' यस भनाइलाई कुनै तीन उदाहरणद्वारा पुष्टि गर्नुहोस् ।
(Roman civilization)-7
अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्न:
(क) एक वाक्यमा रोम सभ्यताको परिचय दिनुहोस् ।
(ख) रोम राज्य स्थापना गर्ने दुई संस्थापकको नाम लेख्नुहोस्।
(ग) अङ्ग्रेजी क्यालेन्डर (पात्रो) का जन्मदाताको नाम लेख्नुहोस् ।
(घ) अङ्ग्रेजी महिना जुलाई र अगस्ट कुन-कुन व्यक्तिका सम्झनामा राखिएको हो ?
(ङ) कसको शासनकाललाई 'प्राचीन रोमको स्वर्ण युग' भनिन्छ ।
(च) प्राचीन रोमको समाज दुई वर्गमा विभाजित थियो। ती दुई वर्गहरू कुन कुन हुन् । फोटो सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्न:
(क) 'रोमन सभ्यता' शीर्षकमा एउटा छोटो कथा लेख्नुहोस् ।
(ख) प्राचीन युनानी (ग्रिस र रोम) सभ्यताले मानव जीवनमा पारेको सकारात्मक प्रभावलाई ३ बुँदामा जानकारी गराउनुहोस् ।
(ग) प्राचीन रोमन साम्राज्यको राजनीतिक अर्थात् प्रशासनिक अवस्थाका बारेमा छोटो जानकारी
दिनुहोस् ।
लामो उत्तर आउने प्रश्न :
प्राचीन रोमको कला, साहित्य र जनजीवनका बारेमा सङ्क्षिप्त जानकारी दिँदै आजको समाजमा रोमन सभ्यताको योगदान उल्लेख गर्नुहोस् ।
(Indus Valley civilization)-8
अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) सिन्धु उपत्यकाको सभ्यता' पहिले कुन देशमा थियो र हाल कुन देशमा पर्दछ ? (ख) सिन्धु घाँटीको सभ्यतालाई आजभन्दा कति वर्ष पुरानो मानिन्छ ?
(ग) सिन्धु घाँटीको भग्नावशेष पत्ता लगाउने व्यक्ति को हुन् र यो सभ्यता कहिले पत्ता लाग्यो ? (घ) सिन्धु उपत्यकाको सभ्यतामा रहेका दुई महत्त्वपूर्ण स्थलको नाम लेख्नुहोस् ।
२. छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्न:
(क) सिन्धु घाँटीको सामाजिक तथा आर्थिक जनजीवनबाट नेपाली समाजले सिक्नुपर्ने महत्त्वपूर्ण पक्षहरू के के हुन सक्छन् ? आफ्नो धारणा व्यक्त गर्नुहोस्।
(ख) 'सिन्धु सभ्यताले आधुनिक मानव समाजको जनजीवनमा पारेको प्रभाव' शीर्षकमा छोटो टिप्पणी तयार पार्नुहोस् ।
(ग) प्राचीन सिन्धु उपत्यकाको सभ्यतामा नगरहरूको विकास कसरी भएको थियो ?
(घ) प्राचीन सिन्धु उपत्यकाका मानिसको धार्मिक तथा सांस्कृतिक पक्षका विषयमा समाचारको एक छोटो नमुना तयार पार्नुहोस् ।
३. लामो उत्तर आउने प्रश्न:
सिन्धु उपत्यकाको सामाजिक, आर्थिक तथा धार्मिक जनजीवनबारे सङ्क्षिप्त रूपमा जानकारी दिनुहोस् ।
(renaissance)-9
अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्न:
(क) एक वाक्यमा युरोपको पुनर्जागरणलाई परिभाषित गर्नुहोस् ।
(ख) युरोपको पुनर्जागरण कहिले र कुन देशबाट सुरु भयो ?
(ग) युरोपमा छैटौँदेखि तेह्रौं शताब्दीलाई किन 'अन्धकारको युग' भनिन्छ ? एक वाक्यमा कारण लेख्नुहोस् ।
(घ) युरोपको पुनर्जागरणमा साहित्यकार दाँतको योगदानलाई एक वाक्यमा मूल्याङ्कन गर्नुहोस् । (ङ) कलाकार लियोनार्दो दा भिन्चीले बनाएका कुनै दुई विश्वप्रसिद्ध चित्रको नाम लेख्नुहोस्। (घ) अमेरिका र भारत पत्ता लगाउने पहिलो युरोपेली जलयात्रीको नाम लेख्नुहोस्।
(ङ) युरोपको पुनर्जागरणले मानव समाजमा ल्याएको कुनै एक सकारात्मक प्रभाव उल्लेख गर्नुहोस्। छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्नः
(क) 'युरोपको पुनर्जागरण' शीर्षकमा एउटा छोटो कथाको रचना गर्नुहोस् ।
(ख) युरोपको सभ्यता पुनर्जागरण हुनुका कुनै तीन प्रमुख कारण उल्लेख गर्नुहोस्। अथवा (युरोपमा पुनर्जागरणको थालनी कसरी भयो ? जानकारी दिनुहोस्।)
(ग) विज्ञान तथा प्रविधिले युरोपको पुनर्जागरण अभियानमा पुऱ्याएको सहयोगलाई कुनै तीन उदाहरणद्वारा जानकारी दिनुहोस्।
(घ) युरोपको पुनर्जागरणमा साहित्यकारको योगदानबारे छोटो चर्चा गर्नुहोस्।
(ङ) युरोपको पुनर्जागरणमा कलाकारले दिएको योगदानबारे तीन बुँदामा आफ्नो जानकारी प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
लामो उत्तर आउने प्रश्न :
युरोपको पुनर्जागरण युगले मानव समाजमा पारेका कुनै पाँच सकारात्मक प्रभाव उल्लेख गर्नुहोस्।
(thank you)😎
============================================
Comments
Post a Comment