कक्षा ९ सामाजिक एकाइ ४ उत्तर
अति सङ्क्षिप्त उत्तर (एक वा दुई वाक्य):
(क)
सामाजिक समस्या भनेको के हो ?
समाजमा अव्यवस्था, अन्याय वा असमानता पैदा गर्ने अवस्था वा कार्यलाई सामाजिक समस्या भनिन्छ।
(ख)
तपाईं हेपाइको पहिचान कसरी गर्नुहुन्छ ?
जब मलाई जात, वर्ग, लिङ्ग वा क्षेत्रको आधारमा कम आँकिन्छ वा बेइज्जत गरिन्छ, त्यो हेपाइ हो भनेर म बुझ्छु।
(ग)
हेपाइका विरुद्ध नारा (प्लेकार्डका लागि):
👉 "हेपाइ होइन, समान अधिकार चाहिन्छ !"
(घ)
हेपाइ विरुद्ध चालिने सकारात्मक कदम:
म यस्तो घटनाको विरोध गरी शिक्षक, अभिभावक वा सरोकारवाला निकायमा जानकारी दिन्छु।
(ङ)
साइबर अपराध विरुद्ध नारा (प्लेकार्डका लागि):
👉 "साइबर अपराध नगरौं, सुरक्षित इन्टरनेट चलाऔं !"
(च)
विद्युतीय कुलतबाट बच्ने उपाय:
म अनावश्यक गेम, अश्लील सामग्री र नशालु सूचना हेर्नु हुँदैन भन्ने प्रतिबद्धता राख्दछु।
---
सङ्क्षिप्त (छोटो) उत्तरहरू:
(क)
साइबर अपराधबाट बच्न सचेत हुनुपर्ने कुराहरू (बुँदागत):
अपरिचित व्यक्तिसँग व्यक्तिगत जानकारी नबाँड्ने।
कमजोर पासवर्ड नबनाउने र गोप्य राख्ने।
शंकास्पद लिङ्क वा वेबसाइटमा नजानु।
सामाजिक सञ्जालमा मर्यादित व्यवहार गर्ने।
---
(ख)
विद्युतीय कुलतको असर र बच्ने उपायहरू (तालिकामा):
असरहरू बच्ने उपायहरू
पढाइमा ध्यान नजाने मोबाइल वा इन्टरनेट समय सिमित गर्नु
मानसिक तनाव वा चिडचिडापन ध्यान वा योगजस्ता क्रियाकलाप गर्नु
एक्लोपन वा समाजबाट टाढिने परिवार र साथीसँग समय बिताउने
गलत सामग्रीको लत लाग्ने शिक्षक वा अभिभावकसँग नियमित कुराकानी गर्नु
---
(ग)
हेपाइले व्यक्तिमा पार्ने असरहरू (सूची):
आत्मबल घट्छ।
पढाइमा मन नलाग्ने हुन्छ।
सामाजिक सहभागिता घट्छ।
डिप्रेसन वा चिन्ताको सिकार हुन सक्छ।
---
(घ)
संवादको रूपमा हेपाइ विरुद्ध चालिने कदम:
👧 विद्यार्थी: "सर, मलाई जातको कारणले केही साथीहरूले हेपे।"
👨🏫 शिक्षक: "तिमीले राम्रो गर्यौ भन्यौ। यस्तो व्यवहार सहनु हुँदैन। म विद्यालयमा यो कुरा राख्छु र उनीहरूलाई सचेत गराउँछु।"
👧 विद्यार्थी: "म पनि अब अरुलाई यस्तो गर्न दिँदिन। सबैलाई समान व्यवहार गरिन्छ भन्ने सन्देश फैलाउँछु।"
---
सामुहिक कार्य (Team Work):
प्लेकार्ड/पोस्टरका लागि प्रभावशाली जनचेतनामूलक नाराहरू:
🔹 "कुनै पनि हेपाइ सहेर नबसौं !"
🔹 "निःशुल्क शिक्षाको महत्त्व बुझौँ !"
🔹 "विद्युतीय कुलत होइन, उज्यालो भविष्य रोजौं !"
🔹 "सम्बन्धित ठाउँमा उजुरी गरौँ !"
🔹 "साइबर अपराध नगर्नुहोस्, न त सहनुहोस् !"
🔹 "छोरी–छोरालाई समान माया, समान शिक्षा !"
🔹 "अवसर सबैको बराबर हो !"
🔹 "सुन्दर भविष्यलाई खेर नफालौं, कुलतदेखि टाढै रहौं !"
२. समाज सुधारमा स्थानीय संघ-संस्था
अति सङ्क्षिप्त उत्तर (एक वा दुई वाक्य मात्र):
(क)
सामाजिक सङ्घ-संस्थाको परिचय:
समाजमा सुधार ल्याउन सक्रिय रूपमा काम गर्ने संगठनलाई सामाजिक सङ्घ-संस्था भनिन्छ।
(ख)
समाजिक सुधारमा कार्यरत दुई संस्था:
१. आमा समूह
२. युवा क्लब
(ग)
‘आमा समूह’को मुख्य उद्देश्य:
समाजमा महिला सशक्तिकरण, स्वास्थ्य, शिक्षा र कुरीतिहरू हटाउन सहयोग गर्नु।
(घ)
तपाईंको योगदान:
म सरसफाइ अभियानमा सहभागी भइ समाज सुधारमा टेवा पुर्याउन सक्छु।
---
छोटो उत्तर:
(क)
समाज सुधारका लागि कार्यरत स्थानीय संस्थाहरू र एकको कार्यक्षेत्र:
संस्था नाम कार्यक्षेत्र
उज्यालो युवा क्लब खेलकुद, वातावरण संरक्षण, सचेतना कार्यक्रम
मिलन आमा समूह घरेलु हिंसा विरुद्ध जागरण, महिलाको स्वास्थ्य
बाल क्लब बालअधिकार संरक्षण, बालविवाह विरुद्ध अभियान
उदाहरण:
मिलन आमा समूह: महिलाको स्वास्थ्य सुधार र हिंसा विरुद्ध काम गर्छ।
(ख)
‘आमा समूह’को भूमिकाहरू:
घरेलु हिंसा, मद्यपान र बालविवाह विरुद्ध आवाज उठाउने।
महिला र बालबालिकाको अधिकार संरक्षण गर्ने।
सरसफाइ र स्वच्छता प्रवर्द्धन गर्ने।
समुदायमा स्वास्थ्यसम्बन्धी जानकारी फैलाउने।
(ग)
युवा वर्गको भूमिकाहरू:
नशा विरुद्ध अभियान सञ्चालन गर्नु।
सामाजिक सञ्जालबाट सकारात्मक सन्देश फैलाउनु।
वातावरण संरक्षणमा सहभागिता जनाउनु।
रक्तदान, वृक्षरोपण जस्ता कार्यमा अगुवाइ लिनु।
(घ)
विद्यार्थी र विद्यालयको भूमिका (४ बुँदा):
१. विद्यार्थीहरूले समाजमा सचेतना फैलाउने कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने।
२. विद्यालयले सामाजिक सेवा कार्यक्रमहरू आयोजना गर्ने।
३. विद्यार्थीहरूले सफाइ तथा वातावरण संरक्षणमा भाग लिने।
४. शिक्षा र सदाचारको उदाहरण प्रस्तुत गरेर अन्यलाई प्रेरणा दिने।
---
३. समाज सुधारमा राष्ट्रिय संघ-संस्था
अति सङ्क्षिप्त उत्तर:
(क)
रेडक्रसका संस्थापक – हेनरी ड्युनान्त
स्काउटका संस्थापक – रोवर्ट बाडेन पावेल
(ख)
नेपाल रेडक्रस सोसाइटीको स्थापना मिति – वि.सं. २०२० साल
नेपाल स्काउटको स्थापना मिति – वि.सं. २०११ साल
(ग)
रेडक्रसको मुख्य उद्देश्य:
आवश्यक परेका व्यक्तिलाई मानवीय सेवा प्रदान गर्नु।
(घ)
नेपाल स्काउटका दुई उद्देश्य:
१. युवामा अनुशासन, नेतृत्व र सेवा भाव विकास गर्नु।
२. प्राकृतिक विपद् वा समस्यामा सहयोग गर्नु।
---
छोटो उत्तर:
(क)
नेपाल रेडक्रस सोसाइटीको भूमिकाहरू:
रक्तदान कार्यक्रम सञ्चालन
विपद् व्यवस्थापन (बाढी, भूकम्पजस्ता अवस्थामा सहायता)
स्वास्थ्य शिक्षा र जनचेतना फैलाउने
(ख)
नेपाल स्काउटको भूमिकाहरू:
सरसफाइ तथा वृक्षारोपण कार्यक्रम
सामाजिक सेवामा युवालाई प्रेरणा दिने
सचेतना मुलक अभियानहरू सञ्चालन गर्ने
---
४. सामाजिक समस्या र समाधानमा मौलिक अभ्यास
अति सङ्क्षिप्त उत्तर:
(क)
मौलिक अभ्यासको अर्थ:
सामाजिक समस्या समाधानका लागि परम्परागत ज्ञान, सीप र स्थानीय उपाय प्रयोग गर्नु।
(ख)
मौलिक अभ्यासले समाधान गरेका दुई उदाहरणहरू:
१. बडघरद्वारा गाउँका झगडा समाधान गरिएको।
२. गुठीद्वारा सार्वजनिक जमिनको संरक्षण गरिएको।
(ग)
तपाईंको भूमिका:
म गाउँमा बालविवाह र अशिक्षा विरुद्ध जनचेतना फैलाउन सक्छु।
(घ)
गुठीको उद्देश्य:
सामाजिक र धार्मिक कार्य सञ्चालन तथा सार्वजनिक सम्पत्ति जोगाउनु।
(ङ)
बडघरको परिचय:
गाउँका ज्येष्ठ, सम्मानित व्यक्तिहरूको बैठक जसले सामाजिक निर्णय लिन्छ।
---
छोटो उत्तर:
(क)
गुठी र बडघरको भूमिका तालिकामा:
संस्था भूमिका
गुठी मठमन्दिरको संरक्षण, सार्वजनिक सम्पत्ति जोगाउने
बडघर गाउँका विवाद मिलाउने, सामाजिक नियम बनाउने
(ख)
ऐँचोपैंचो / अर्मपर्म र तिनको महत्त्व:
परिचय:
परोपकारी सहयोग आदान–प्रदान गर्ने पुरानो चलन।
चार महत्त्वहरू:
१. पारस्परिक सहयोग र समझदारी बढाउँछ।
२. आपसी विश्वास र सद्भाव कायम रहन्छ।
३. आर्थिक अभाव हुँदा सहयोग हुन्छ।
४. सामाजिक सम्बन्ध मजबुत बनाउँछ।
---
सामुदायिक कार्य (तालिका):
कुप्रथाको नाम जानकारी
सती प्रथा पति मरेपछि पत्नीलाई बलि दिने चलन थियो। १९७७ सालमा नेपालमा कानुनी रूपमा अन्त्य भयो।
दास प्रथा मानिसलाई बेच्ने-किन्ने र जबरजस्ती काम गराउने अमानवीय प्रथा।
देउकी प्रथा छोरीलाई मन्दिरमा देवता/देवीको रूपमा चढाइने परम्परा, जसले उनीहरूको जीवन बर्बाद हुन्थ्यो।
कमलरी प्रथा गरिब परिवारका छोरीलाई धनीकहाँ काम गर्न पठाउने शोषणप्रद परम्परा।
Comments
Post a Comment