कक्षा ८,सामाजिक शिक्षा ,एकाई ३ नागरिक चेतना , अधिकार र कर्तव्य Civic Sense , Right and Duty

एकाइ १: संविधानको परिचय

अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्नहरू

प्रश्न (क): संविधान भनेको के हो ? एक वाक्यमा कानुनी विचार व्यक्त गर्नुहोस्।

उत्तर: संविधान भनेको राज्य सञ्चालन र नागरिकका अधिकार तथा कर्तव्य निर्धारण गर्ने सर्वोच्च कानुन हो।

प्रश्न (ख): संविधानको आवश्यकता किन पर्दछ ? एक वाक्यमा विचार व्यक्त गर्नुहोस्।

उत्तर: संविधानले राज्यको व्यवस्थापन र नागरिकको सुरक्षाका लागि कानुनी आधार तयार पार्छ।

प्रश्न (ग): वर्तमान 'नेपालको संविधान' निर्माण गर्ने निकाय र घोषणा गर्ने व्यक्तिको नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर:

(i) निर्माण गर्ने निकाय: संविधान सभा

(ii) घोषणा गर्ने व्यक्ति: राष्ट्रपति

प्रश्न (घ): नेपालमा संविधान दिवस प्रत्येक वर्ष कुन महिनाको कति गते मनाइन्छ ?

उत्तर: २०७२ साल माघ ३ गते।

प्रश्न (ङ): वर्तमान 'नेपालको संविधान' कहिले जारी भएको हो ? पूरा मिति उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: २०७२ साल माघ ३ गते जारी भएको हो।

प्रश्न (च): वर्तमान 'नेपालको संविधानमा कति भाग, कति धारा र कतिओटा अनुसूची रहेका छन् ?

उत्तर: ११ भाग, ३२८ धारा र ९ अनुसूची रहेका छन्।

प्रश्न (छ): वर्तमान 'नेपालको संविधान' का कुनै दुई विशेषता उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा आधारित।

2. सबै नागरिकका मौलिक अधिकार सुनिश्चित गर्ने।

---

छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तर आउने प्रश्नहरू

प्रश्न (क): संविधानको परिचय दिएर यसको आवश्यकता तथा महत्त्वमाथि छोटो चर्चा गर्नुहोस्।

उत्तर: संविधान राज्यको सर्वोच्च कानुन हो जसले शासन प्रणाली, कानुनी संरचना र नागरिकका अधिकार सुनिश्चित गर्छ। यसले राज्यको स्थिरता र विकासमा योगदान पुर्याउँछ।

प्रश्न (ख): वर्तमान 'नेपालको संविधान' कसरी निर्माण भएको हो ? सङ्क्षिप्त रूपले जानकारी दिनुहोस्।

उत्तर: संविधान सभा निर्वाचनमार्फत जनप्रतिनिधि चयन गरी संविधान निर्माण समिति गठन गरिएको थियो। संविधान सभा सदस्यहरूको छलफल र सर्वसम्मतिलाई आधार बनाएर संविधान तयार पारियो।

प्रश्न (ग): वर्तमान 'नेपालको संविधान' का प्रमुख विशेषतालाई बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस्।

उत्तर:

संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र।

नागरिकका मौलिक अधिकार सुनिश्चित।

समानताको सिद्धान्त लागू।

धर्म र संस्कृति स्वतन्त्रता सुनिश्चित।

एकाइ २: नेपालको सङ्घीय संसद्

अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त) उत्तरहरू

प्रश्न (क): एक वाक्यमा सङ्घीय संसद्को परिचय दिनुहोस्।

उत्तर: सङ्घीय संसद् नेपालमा कानुन बनाउने सर्वोच्च व्यवस्थापिका निकाय हो।

प्रश्न (ख): नेपालका दुई सदनात्मक सङ्घीय संसद्को नाम लेख्नुहोस्।

उत्तर: प्रतिनिधि सभा र राष्ट्रिय सभा।

प्रश्न (ग): सङ्घीय प्रतिनिधि सभा र राष्ट्रिय सभा सदस्य बन्नका लागि आवश्यक न्यूनतम उमेर उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर:

प्रतिनिधि सभा: २५ वर्ष

राष्ट्रिय सभा: ३५ वर्ष

प्रश्न (घ): सङ्घीय व्यवस्थापिकाले गर्ने कुनै एक महत्त्वपूर्ण कार्य उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: राष्ट्रका लागि कानुन निर्माण गर्ने।

प्रश्न (च): विधेयक भनेको के हो ?

उत्तर: विधेयक भनेको संसद्मा पेश गरिने कानुन प्रस्ताव हो।

प्रश्न (छ): सङ्घीय संसद्ले पारित गरेको विधेयक कति दिनभित्र राष्ट्रपतिद्वारा प्रमाणीकरण गर्नुपर्ने हुन्छ ?

उत्तर: १५ दिन भित्र।

प्रश्न (ज): सङ्घीय प्रतिनिधि सभाका वर्तमान सभामुख र राष्ट्रिय सभाका अध्यक्षको नाम उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर:

प्रतिनिधि सभा सभामुख: माननीय गणेशप्रसाद तिमिल्सिना

राष्ट्रिय सभा अध्यक्ष: माननीय गणेशप्रसाद उपाध्याय

---

छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तरहरू

प्रश्न (क): सङ्घीय प्रतिनिधि सभाको गठन प्रक्रिया उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: प्रत्यक्ष निर्वाचन र समानुपातिक प्रणालीको आधारमा जनप्रतिनिधि चयन गरी गठन।

प्रश्न (ख): राष्ट्रिय सभाको गठन प्रक्रिया उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: प्रदेशसभा सदस्य र सभासदका मतबाट निर्वाचन गरिन्छ; ८ वर्षको कार्यकाल।

प्रश्न (ग): सङ्घीय संसद्को सदस्य हुन आवश्यक पर्ने योग्यताका बारेमा जानकारी दिनुहोस्।

उत्तर: नेपाली नागरिक हुनु, कानुनी उमेर पुगेको हुनु, र निर्वाचन आयोगले तोकेको मापदण्ड पूरा गर्नु।

---

लामो उत्तरहरू

प्रश्न (क): सङ्घीय संसद्को परिचय दिएर यसको भूमिका अर्थात् कार्यहरू उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर:

सङ्घीय संसद् नेपालको सर्वोच्च व्यवस्थापिका निकाय हो। यसले राष्ट्रका लागि कानुन बनाउने, बजेट पारित गर्ने, सरकारको निगरानी गर्ने, र नागरिकका अधिकार सुनिश्चित गर्ने काम गर्दछ।

प्रश्न (ख): सङ्घीय संसद् (सङ्घीय व्यवस्थापिका) ले कानुन निर्माण गर्ने प्रक्रियाका बारेमा जानकारी दिनुहोस्।

उत्तर:

1. विधेयक तयार पारेर संसद्मा पेश गरिन्छ।

2. दुवै सदनमा छलफल र संशोधन हुन्छ।

3. पारित भएपछि राष्ट्रपतिद्वारा प्रमाणीकरण गरिन्छ।

4. कानुन लागू हुने मिति सार्वजनिक गरिन्छ।

प्रश्न (ग): दुई सदनात्मक सङ्घीय संसद्बिच फरक छुट्याउनुहोस्।

उत्तर (तालिका):

विशेषता प्रतिनिधि सभा राष्ट्रिय सभा

गठन प्रत्यक्ष र समानुपातिक निर्वाचन प्रदेशसभा र सभासद निर्वाचन

सदस्य संख्या २७५ ५१

न्यूनतम उमेर २५ वर्ष ३५ वर्ष

कार्यकाल ५ वर्ष ८ वर्ष

मुख्य काम कानुन निर्माण र सरकारको निगरानी कानुनको सल्लाह, समीक्षा र स्थायीत्व सुनिश्चित

प्रश्न (घ): प्रतिनिधि सभा र राष्ट्रिय सभाबिचको समानता र भिन्नतालाई तालिकामा प्रस्तुत गर्नुहोस्।

विशेषता समानता भिन्नता

कानुन निर्माण दुवै सदनमा छलफल र पारित हुन्छ प्रतिनिधि सभा प्रत्यक्ष जननिर्वाचित, राष्ट्रिय सभा अप्रत्यक्ष

सदस्य संख्या दुवै संसद् सदस्यबाट बनेको संख्या र चयन प्रक्रिया फरक

कार्यकाल दुवै सदस्य समयसीमा अनुसार कार्यरत कार्यकालको अवधि फरक

एकाइ ३: संघीय कार्यपालिका (सरकार)

अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त) उत्तरहरू

प्रश्न (क): एक वाक्यमा सङ्घीय सरकारको परिचय दिनुहोस्।

उत्तर: सङ्घीय सरकार देश सञ्चालन गर्ने कार्यकारी निकाय हो।

प्रश्न (ख): राज्यको कुन अङ्गद्वारा सङ्घीय सरकारको गठन गरिन्छ?

उत्तर: राष्ट्रपति वा प्रदेश प्रमुखको सिफारिस अनुसार।

प्रश्न (ग): सङ्घीय सरकारले गर्ने कुनै दुई महत्त्वपूर्ण कार्य लेख्नुहोस्।

उत्तर:

1. कानुन कार्यान्वयन गर्नु

2. जनसेवा प्रवाह गर्नु

प्रश्न (घ): राज्यको कुन अङ्गद्वारा कानुन कार्यान्वयन गरिन्छ?

उत्तर: कार्यपालिका।

प्रश्न (ङ): कसको नेतृत्वमा सङ्घीय सरकारको गठन गरिन्छ?

उत्तर: प्रधानमन्त्रीको नेतृत्वमा।

प्रश्न (च): नेपालको कार्यकारिणी अधिकार कसमा निहित छ?

उत्तर: प्रधानमन्त्री र मन्त्रिपरिषद्मा।

प्रश्न (छ): नेपालको संविधानमा कति तहका सरकार रहने व्यवस्था छ? ती कुन-कुन हुन्?

उत्तर: तीन तहका सरकार: संघीय, प्रदेश, स्थानीय।

प्रश्न (ज): तपाईंले आफ्नो सरकारलाई पुर्याउन सक्ने कुनै एक सहयोगी भूमिका उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: जनचेतना अभिवृद्धि गर्ने।

---

छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तरहरू

प्रश्न (क): सङ्घीय सरकारको गठन प्रक्रिया उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: प्रतिनिधि सभाबाट बहुमत प्राप्त दलको नेता प्रधानमन्त्री बन्ने र मन्त्रिपरिषद् गठन गर्ने।

प्रश्न (ख): 'तीनै तहमा गठन भएका सरकारका कार्यहरू जनमुखी हुनुपर्छ।' कारण दिएर आफ्नो विचार व्यक्त गर्नुहोस्।

उत्तर: किनभने जनताको हितमा नीति निर्माण र सेवा प्रवाह हुनु जरुरी छ।

प्रश्न (ग): नेपालमा किन छोटो-छोटो समयमा सरकार परिवर्तन भएको होला? विचार व्यक्त गर्नुहोस्।

उत्तर: दलको भित्री विवाद, बहुमतको अभाव, र राजनीतिक अस्थिरताका कारण।

---

लामो उत्तरहरू

प्रश्न (क): सङ्घीय सरकारको परिचय दिएर यसले गर्ने प्रमुख कार्य (काम, कर्तव्य र अधिकार) को सूची तयार पार्नुहोस्।

उत्तर:

सङ्घीय सरकार देशको कार्यकारी निकाय हो। यसले गर्ने प्रमुख कार्यहरू:

1. कानुनको कार्यान्वयन गर्नु

2. बजेट निर्माण र खर्च नियन्त्रण गर्नु

3. जनसेवा प्रवाह गर्नु

4. विदेश नीति कार्यान्वयन गर्नु

5. सुरक्षा र राष्ट्रिय अखण्डता सुनिश्चित गर्नु

6. प्रदेश र स्थानीय तहको समन्वय गर्नु

प्रश्न (ख): यदि तपाईं यो देशको प्रधानमन्त्री हुनुभयो भने के गर्नुहुन्छ? आफ्नो विचारलाई बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्नु

2. शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा सुधार गर्नु

3. जनसेवा सजिलो र छरितो बनाउनु

4. सुशासन कायम राख्नु

5. आर्थिक विकास र रोजगारी सिर्जना गर्नु

6. कानुनको शासन सुनिश्चित गर्नु

एकाइ ४: न्यायपालिका

अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त) उत्तरहरू

प्रश्न (क): एक वाक्यमा न्यायपालिकाको परिचय दिनुहोस्।

उत्तर: न्यायपालिका कानूनी विवाद समाधान गर्ने र कानुनको शासन सुनिश्चित गर्ने अङ्ग हो।

प्रश्न (ख): न्यायपालिकाले सम्पादन गर्ने कुनै एउटा महत्त्वपूर्ण कार्य लेख्नुहोस्।

उत्तर: कानुनी विवादको निष्पक्ष निर्णय गर्नु।

प्रश्न (ग): न्यायपालिकाको उद्देश्यमा सहयोग पुगाउन तपाईंले खेल्न सक्ने कुनै एक महत्त्वपूर्ण भूमिका उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: कानुनको पालना र जनचेतना अभिवृद्धि गर्नु।

प्रश्न (घ): सर्वोच्च अदालतलाई किन 'अभिलेख अदालत' पनि भन्ने गरिन्छ?

उत्तर: किनभने यहाँका सबै कानुनी निर्णय अभिलेखका रूपमा सुरक्षित गरिन्छ।

प्रश्न (ङ): प्रत्येक गाउँ तथा नगरपालिकामा गठन भएका न्यायिक समितिको कुनै एक जिम्मेवार उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: स्थानीय विवाद समाधान गर्नु।

प्रश्न (च): एक वाक्यमा सर्वोच्च अदालतका प्रधान न्यायाधीशको नियुक्ति प्रक्रिया उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: राष्ट्रपति प्रधानमन्त्रीको सिफारिस अनुसार नियुक्ति गर्छन्।

---

छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तरहरू

प्रश्न (क): न्यायपालिका भनेको के हो? यस अङ्गको महत्त्वलाई बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस्।

उत्तर:

कानुनको पालना सुनिश्चित गर्नु

व्यक्तिको अधिकार संरक्षण गर्नु

न्याय र समानताको स्थापना गर्नु

प्रश्न (ख): हाम्रो देशको न्यायपालिकालाई स्वतन्त्र र निष्पक्ष राख्न के गर्नुपर्ला? आवश्यक सुझाव दिनुहोस्।

उत्तर:

राजनीतिक दबाबबाट मुक्त राख्ने

योग्य र इमान्दार न्यायाधीश नियुक्त गर्ने

कानुनी प्रक्रिया पारदर्शी बनाउने

प्रश्न (ग): 'न्यायिक समिति' को सङ्क्षिप्त परिचय दिएर यसले गर्नुपर्ने कार्यका बारेमा कुनै तीन सुझाव पेस गर्नुहोस्।

उत्तर:

स्थानीय विवादको छिटो समाधान गर्नु

न्यायसम्मत निर्णय गर्नु

समुदायमा शान्ति र सद्भाव कायम राख्नु

---

लामो उत्तरहरू

प्रश्न (क): नेपालमा कति तहका अदालत छन्? प्रत्येक तहका अदालतले गर्ने कामका बारे सङ्क्षिप्त जानकारी दिनुहोस्।

उत्तर:

नेपालमा तीन तहका अदालत छन्:

1. सर्वोच्च अदालत: संविधान र कानुनको उच्च न्याय सुनिश्चित गर्ने।

2. अपिल अदालत: जिल्ला र प्रदेश अदालतका निर्णयमाथि पुनरावलोकन गर्ने।

3. जिल्ला अदालत / स्थानीय अदालत: जिल्ला तथा स्थानीय स्तरका मामिला समाधान गर्ने।

प्रश्न (ख): न्यायपालिकाले सम्पादन गर्ने प्रमुख कार्य (काम, कर्तव्य र अधिकार) बारे जानकारी दिई महत्त्वपूर्ण बुँदालाई सूचीकृत गर्नुहोस्।

उत्तर:

कानुनको पालना सुनिश्चित गर्नु

नागरिकको अधिकार संरक्षण गर्नु

संविधानको रक्षा गर्नु

कानुनी विवादमा निष्पक्ष निर्णय गर्नु

न्यायिक समीक्षा कार्य गर्नु

कानुन निर्माणमा सल्लाह दिने

प्रश्न (ग): प्रस्तुत तस्बिर हेरेर सोधिएका प्रश्नको जवाफ दिनुहोस्:

(क) प्रस्तुत तस्बिरले के कुरालाई सङ्केत गरेको छ?

उत्तर: न्याय र समानताको प्रतिनिधित्व।

(ख) किन यो तस्बिरको आँखामा पट्टी बाँधिएको होला? कुनै दुई कारण दिनुहोस्।

उत्तर:

1. न्याय निष्पक्ष र स्वतन्त्र हुनु पर्छ भन्ने संकेत गर्न।

2. पक्षपात नगरी सबैको समान व्यवहार गर्नु पर्छ भन्ने जनाउन।

(ग) तस्बिरको हातमा भएको तराजुले के कुरालाई सङ्केत गरेको छ? दुई बुँदामा विचार व्यक्त गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. निर्णयमा समानता र न्यायको सन्तुलन।

2. कानुनको आधारमा निष्पक्ष मूल्याङ्कन।

एकाइ ५: समावेशीकरण

अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त) उत्तरहरू

प्रश्न (क): विभेद र बहीष्करणको अर्थलाई फरक-फरक दुई बुँदामा स्पष्ट पार्नुहोस्।

उत्तर:

विभेद: कुनै व्यक्ति वा समूहलाई अन्यको भन्दा कम महत्व दिनु।

बहीष्करण: कुनै व्यक्ति वा समूहलाई समाजबाट अलग पार्नु।

प्रश्न (ख): विभेद तथा बहीष्करणले समाजमा पार्ने कुनै दुई असर उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर:

सामाजिक असमानता बढ्छ।

समुदायमा द्वन्द्व र असन्तोष फैलिन्छ।

प्रश्न (ग): आफ्नो समाजमा देखिएका विभेद तथा बहीष्करणसम्बन्धी समस्या समाधानमा आफूल खेल्न सक्ने कुनै एक महत्त्वपूर्ण भूमिका उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर: सचेतना फैलाउनु र सबैसँग समान व्यवहार गर्नु।

प्रश्न (घ): एक वाक्यमा समावेशीकरणको अर्थ खुलाउनुहोस्।

उत्तर: सबै व्यक्तिलाई समाजमा बराबरी अवसर र अधिकार दिने प्रक्रिया समावेशीकरण हो।

प्रश्न (ङ): समावेशीकरणका नीतिको कुनै एक उद्देश्यमाथि प्रकाश पार्नुहोस्।

उत्तर: कमजोर वर्गलाई सामाजिक अवसरमा पहुँच दिनु।

प्रश्न (च): तपाईंको विचारमा समावेशीकरणको नीति कस्ता व्यक्तिप्रति लक्षित हुनुपर्छ?

उत्तर: सबै प्रकारका सामाजिक, आर्थिक, जातीय र लैंगिक समूहप्रति।

प्रश्न (छ): सकारात्मक विभेद भनेको के हो?

उत्तर: पिछडिएका वा कमजोर वर्गलाई समाजमा बराबरी अवसर दिने उपाय।

---

छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तरहरू

प्रश्न (क): विभेद भनेको के हो? यसका कुनै दुई स्वरूपलाई उदाहरणका रूपमा प्रस्तुत गर्नुहोस्।

उत्तर:

जातीय विभेद: कुनै जातिको कारणले अवसरबाट वञ्चित हुनु।

लैंगिक विभेद: महिलालाई पुरुषको तुलनामा कम अधिकार वा अवसर दिनु।

प्रश्न (ख): उदाहरणसहित समावेशीकरणको परिचय दिनुहोस्।

उत्तर: शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीमा सबै समूहलाई समान पहुँच दिनु समावेशीकरण हो, जस्तै: आदिवासी बच्चालाई विद्यालयमा भर्ना गराउन सहयोग गर्नु।

प्रश्न (ग): राज्यलाई पूर्णरूपमा समावेशी बनाउने उपायका सम्बन्धमा कुनै तीन सुझाव प्रस्तुत गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. सबै वर्गका व्यक्तिलाई राजनीतिक प्रतिनिधित्व दिने।

2. शिक्षा र रोजगारीमा समान अवसर सुनिश्चित गर्ने।

3. कानुनमार्फत सामाजिक समानता प्रवर्द्धन गर्ने।

प्रश्न (घ): सकारात्मक विभेद भनेको के हो? उदाहरणसहित स्पष्ट पार्नुहोस्।

उत्तर: पिछडिएका समुदायलाई अवसर प्रदान गर्नु, जस्तै: शैक्षिक छात्रवृत्ति।

प्रश्न (ङ): नेपालमा समावेशीकरणको नीति किन लागु गरिएको हो? यसको आवश्यकता तथा महत्त्वमाथि प्रकाश पार्नुहोस्।

उत्तर: सामाजिक असमानता र पिछडिएको वर्गको विकासका लागि; यसले समान अवसर र न्याय सुनिश्चित गर्छ।

---

लामो उत्तरहरू

प्रश्न (क): विभेद तथा बहीष्करणले समाजमा पार्ने नकारात्मक असरहरू उल्लेख गरी यस्ता समस्या समाधानका उपायसमेत लेख्नुहोस्।

उत्तर:

नकारात्मक असरहरू:

सामाजिक असमानता र तनाव बढ्छ।

पिछडिएको वर्गमा शिक्षा र रोजगारीमा पहुँच कम हुन्छ।

समुदायमा द्वन्द्व र असन्तोष फैलिन्छ।

समाधानका उपायहरू:

1. सबैलाई समान अवसर र अधिकार सुनिश्चित गर्ने।

2. पिछडिएका वर्गका लागि विशेष शिक्षा र रोजगारी कार्यक्रम लागू गर्ने।

3. सामाजिक चेतना र सचेतना अभिवृद्धि गर्ने।

4. कानुन र नीति मार्फत समानता प्रवर्द्धन गर्ने।

प्रश्न (ख): नेपालको संविधानमा समावेशीकरणका सम्बन्धमा के कस्तो व्यवस्था गरिएको छ? कुनै तीन उदाहरण प्रस्तुत गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. सबै नागरिकलाई जात, धर्म, लिंग, क्षेत्र र भाषा अनुसार समान अधिकार सुनिश्चित।

2. पिछडिएका समूहको राजनीतिक प्रतिनिधित्व र अवसर सुनिश्चित।

3. शिक्षा र रोजगारीमा विशेष छात्रवृत्ति र अवसर प्रदान गर्ने व्यवस्था।

एकाइ ६: सुशासन र सेवा प्रवाह

अति छोटो (अति सङ्क्षिप्त) उत्तरहरू

प्रश्न (क): एक वाक्यमा सुशासनको अर्थ खुलाउनुहोस्।

उत्तर: सुशासन भनेको नियम, कानून र नीति अनुसार पारदर्शी, न्यायपूर्ण र जिम्मेवार रूपमा शासन गर्नु हो।

प्रश्न (ख): विद्यालयमा सुशासन कायम राख्ने कार्यमा आफूले निर्वाह गर्न सकिने कुनै दुई भूमिकालाई बुँदागत रूपमा प्रस्तुत गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. नियमहरूको पालना गर्ने।

2. अन्य विद्यार्थीलाई सकारात्मक व्यवहारमा प्रेरित गर्ने।

प्रश्न (ग): सेवा प्रवाहको अर्थलाई एक वाक्यमा स्पष्ट पार्नुहोस्।

उत्तर: सेवा प्रवाह भनेको जनतालाई राज्यले उपलब्ध गराउने सुविधाहरू र सेवाहरूको व्यवस्थित वितरण हो।

---

छोटो (सङ्क्षिप्त) उत्तरहरू

प्रश्न (क): सुशासनको परिचय दिएर यसको आवश्यकता तथा महत्त्वमाथि छोटो चर्चा गर्नुहोस्।

उत्तर:

सुशासन भनेको न्याय, पारदर्शिता र जिम्मेवारीसहित शासन गर्नु हो। यसले भ्रष्टाचार घटाउँछ, विकासमा गति दिन्छ र समाजमा विश्वास बढाउँछ।

प्रश्न (ख): सुशासन कायम नभएको देशमा कस्तो स्थिति पैदा हुन्छ? विचार व्यक्त गर्नुहोस्।

उत्तर: भ्रष्टाचार बढ्छ, नागरिकको विश्वास घट्छ र विकास ढिला हुन्छ।

प्रश्न (ग): राज्यले दिएका सेवा प्रवाहबाट तपाईंले केके सुविधा प्राप्त गर्नुभएको छ? बुँदागत रूपमा जानकारी गराउनुहोस्।

उत्तर:

1. विद्यालयमा शिक्षा सुविधा।

2. स्वास्थ्य सेवा।

3. सफा पानी र सरसफाइ सुविधा।

4. यातायात र सार्वजनिक सुविधा।

प्रश्न (घ): सेवा प्रवाहको आवश्यकता तथा महत्त्वमाथि प्रकाश पार्नुहोस्।

उत्तर:

नागरिकको आधारभूत आवश्यकता पूरा हुन्छ।

समाजमा समानता र न्याय सुनिश्चित हुन्छ।

जीवनस्तर सुधार्न मद्दत मिल्छ।

---

लामो उत्तरहरू

प्रश्न: ‘सुशासन र सेवा प्रवाहमा राष्ट्र सेवकले खेल्नुपर्ने भूमिका' विषयमा दुई पात्रबिच हुने संवादको नमुना तयार गर्नुहोस्।

उत्तर (संवाद नमुना):

राजु: हाम्रो गाउँमा धेरै समस्या छन्, के यसमा सरकारको भूमिका के हो त?

सिता: सुशासन कायम गरेर सरकारले नियम, कानून र नीति अनुसार काम गर्नु पर्छ।

राजु: अनि सेवा प्रवाहमा नागरिकले के पाउँछन्?

सिता: शिक्षा, स्वास्थ्य, सफा पानी, यातायात र अन्य सुविधा सहज रूपमा पाउँछन्।

राजु: राष्ट्र सेवकको भूमिका कस्तो हुनु पर्छ?

सिता: राष्ट्र सेवकले पारदर्शी, जिम्मेवार र न्यायपूर्ण तरिकाले काम गर्नुपर्छ, भ्रष्टाचार कम गर्नुपर्छ र जनतालाई सहज सेवा पुर्‍याउनुपर्छ।