कक्षा ९ एकाई ६ हाम्रो पृथ्वी
१. अक्षांश र देशान्तर
---
i) धेरै छोटो उत्तर आउने प्रश्नहरू
---
(क) भूमध्यरेखा र प्रधानमध्याह्न रेखाको फरक छुट्याउनुहोस्।
भूमध्यरेखा (Equator): पृथ्वीलाई उत्तर र दक्षिण गोलार्धमा विभाजन गर्ने ०° अक्षांश रेखा हो।
प्रधानमध्याह्न रेखा (Prime Meridian): पृथ्वीलाई पूर्व र पश्चिम गोलार्धमा विभाजन गर्ने ०° देशान्तर रेखा हो।
---
(ख) अक्षांश र देशान्तरबिचको फरक छुट्याउनुहोस्।
अक्षांश: उत्तर वा दक्षिण दिशातर्फ मापन गरिने दूरी हो।
देशान्तर: पूर्व वा पश्चिम दिशातर्फ मापन गरिने दूरी हो।
---
(ग) देशान्तरको कुनै एउटा प्रभाव उल्लेख गर्नुहोस्।
यसले स्थानीय समय फरक निर्धारण गर्छ।
---
(घ) स्थानीय समय भनेको के हो?
कुनै स्थानमा सूर्यको आधारमा गणना गरिएको वास्तविक समयलाई स्थानीय समय भनिन्छ।
---
(ङ) एक डिग्री देशान्तर बराबर कति मिनेट समय फरक पर्छ?
१° देशान्तर = ४ मिनेट समय फरक।
---
ii) छोटो उत्तर आउने प्रश्नहरू
---
(क) अक्षांश र देशान्तरको फरकलाई तालिका बनाइ बुँदागत रूपमा सूचीकृत गर्नुहोस्।
आधार अक्षांश देशान्तर
दिशानिर्देश उत्तर–दक्षिण दिशामा मापन पूर्व–पश्चिम दिशामा मापन
दूरीको सीमा ०° देखि ९०° उत्तर/दक्षिण ०° देखि १८०° पूर्व/पश्चिम
रेखा संख्या १८० भन्दा बढी (चक्राकार) ३६० वटा, ध्रुवमा पुगेपछि मिल्छन्
समयमा भूमिका समय निर्धारण गर्दैन समय निर्धारणमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्छ
---
(ख) स्थानीय समय र प्रमाणिक समयबिच फरक छुट्याउनुहोस्।
आधार स्थानीय समय प्रमाणिक समय
परिभाषा सूर्यको आधारमा ठ्याक्कै गणना गरिएको समय देशको निश्चित मध्यरेखा (Standard Meridian) बाट तय गरिएको समय
समानता एउटै देशका विभिन्न स्थानमा फरक–फरक हुन्छ पूरै देशभर एउटै हुन्छ
---
(ग) तथ्य र कारण तालिका बनाएर लेख्नुहोस्।
तथ्य कारण
१. अन्तर्राष्ट्रिय तिथि रेखा बाङ्गोटिङ्गो हुन्छ। देशहरू र टापुहरू दुई फरक मितिमा पर्न नदिन मोडिएको हो।
२. रुस, अमेरिका र क्यानडामा धेरैओटा प्रमाणिक समय तय गरिएको छ। यी देशहरू धेरै ठूला भएकाले पूर्व–पश्चिम समय फरक धेरै हुन्छ।
३. कञ्चनपुरभन्दा इलाममा आधा घण्टा छिटो सूर्य उदाउँछ। इलाम पूर्वतर्फ रहेकोले त्यहाँ सूर्य पहिला उदाउँछ।
४. नेपालबाट जापान जाँदा घडी छिटो मिलाउनुपर्छ, दिल्ली जाँदा ढिलो। जापान पूर्वमा भएकोले समय अगाडि हुन्छ, दिल्ली पश्चिममा भएकाले ढिला हुन्छ।
---
iii) प्रयोगात्मक प्रश्न
---
१. ८५° पूर्व काठमाडौँमा बिहान १० बज्दा १०५° पूर्व सिङ्गापुरमा कति बज्छ?
देशान्तरको फरक = १०५°E – ८५°E = २०°
१° = ४ मिनेट ⇒ २० × ४ = ८० मिनेट = १ घण्टा २० मिनेट
सिङ्गापुर पूर्वतिर पर्छ ⇒ समय थपिन्छ
✅ उत्तर: १०:०० + १:२० = बिहान ११:२०
---
२. ८५° पूर्व काठमाडौँमा अपराह्न ३ बज्दा ९०° पश्चिम सिकागोमा कति बज्छ?
फरक = ८५°E + ९०°W = १७५°
१७५ × ४ = ७०० मिनेट = ११ घण्टा ४० मिनेट
सिकागो पश्चिम ⇒ समय घट्छ
✅ ३:०० PM – ११:४० = अघिल्लो दिन राति ३:२०
Comments
Post a Comment